Teamtraining kan menselijke fouten verminderen en patiëntveiligheid verbeteren
Tien jaar geleden werd in twee grote rapporten – “To Err is Human” (VS, 1999) en “An Organisation with a Memory” (VK, 2000) – de aandacht gevestigd op menselijke fouten en bijwerkingen waar patiënten, en met name patiënten in ziekenhuizen, mee te maken krijgen. De conclusie was dat bij 1 op de 10 ziekenhuispatiënten de kans bestond dat ze tijdens hun verblijf in het ziekenhuis met een fout te maken zouden krijgen. Tien jaar later blijkt de vooruitgang, ondanks honderden interventies voor het verbeteren van patiëntveiligheid, trager dan aanvankelijk was voorzien.
Er werden sindsdien een aantal verschillende initiatieven geïntroduceerd om de aandacht opnieuw op patiëntveiligheid te vestigen. Deze omvatten onder meer het vastleggen van minimale verpleegkundige-per-patiëntverhoudingen, verminderen van de werkuren, zorgpakketten voor betere resultaten bij patiënten, controlelijsten voor de veiligheid, nieuwe ontwikkelingen in de simulatiewetenschap en teamwerktraining.
Benaderingen op basis van teams zijn hierbij van bijzonder belang, omdat inconsistenties in behandelingen vaak worden toegeschreven aan een hoog personeelsverloop. Er worden momenteel onderzoeken gedaan om het succes te meten van:
- Simulatie – gaande van eenvoudige tafelmodellen tot taaksimulatoren, simulatoren met virtuele realiteit en simulaties van operaties of verloskamers voor training en beoordeling van volledige klinische teams.
- Standaardisatie – een constante methode creëren voor het beoordelen van kernvaardigheden en prestaties.
- Teamtraining – omtrent drie kernactiviteiten - leiden (in de loop van jaren), beheren (in de loop van maanden) en coachen (dagelijks).
- CPT – routines op lange termijn opstellen, objectieve normen en controlelijsten.
Gezondheidszorg als teamdoelstelling
In het rapport ‘To Err is Human’ van het Institute of Medicine werd sterk aanbevolen om concepten uit de teamtraining in de luchtvaart naar de gezondheidszorg te vertalen. De ‘Crew Resource Management’-training uit de luchtvaartsector, ontwikkeld in de jaren ‘70 en begin jaren ‘80, lag aan de basis van het gebruik van simulatie, training in ‘niet-technische’ vaardigheden en standaardisatie. Met niet-technische vaardigheden wordt verwezen naar sociale vaardigheden (bv. communicatie), cognitieve vaardigheden (bv. situationeel inzicht) en resource management (bv. omgaan met stress).
Beide sectoren hebben een aantal moeilijkheden met elkaar gemeen. Ze opereren allebei in een omgeving die zich kenmerkt door stress, een zware werklast, situaties met vaak een hoog risico, en besluitvorming met een hoge inzet waarbij fouten zeer verstrekkende gevolgen kunnen hebben.
In deze teamtraining wordt erkend dat de capaciteiten van de mens beperkingen hebben en dat fouten onvermijdelijk zijn wanneer menselijke beperkingen gecombineerd worden met een complexe omgeving en constante stress.
Wanneer een team, in plaats van individuen, succesvolle gezondheidszorg verwezenlijkt, is dat afhankelijk van de kwaliteit en doeltreffendheid van de communicatie, en de opvolging en coördinatie, in het team zelf. Wanneer de klinische omgeving, de doeltreffendheid van het team of individuele ziekenhuisartsen deze factoren in het gedrang brengen, wordt de concentratie verstoord en zal de veiligheid en efficiëntie daar negatieve gevolgen van ondervinden.
Wat maakt een team doeltreffend?
Eén van de cruciale factoren bij doeltreffende teams is dat ze nauwkeurige en gedeelde “mentale modellen” hebben van de te vervullen taak, de beschikbare uitrusting en de vaardigheden en verantwoordelijkheden van teamleden.
Met deze duidelijke en objectief meetbare succesfactoren, is het relatief eenvoudig om na te gaan of het team zijn doelstellingen heeft bereikt.
Andere factoren, die vaak over het hoofd worden gezien, zijn onder meer het geluk in het team, hun inzet voor teamdoelstellingen en hun vermogen samen te spannen om samen prestaties te verbeteren.
Teamtraining – wanneer en hoe?
Teamtraining en veiligheidsinterventies moeten gezien worden als voortdurende, ononderbroken disciplines die verankerd zitten in zorginstellingen. Men voorspelt dat het bouwen aan doeltreffende, deskundige teams, met een duidelijk begrip van hun taken, hun functies en het van hen verwachte teamgedrag, de resultaten bij de patiënten nog meer zouden verbeteren dan de vooruitgang die wordt beloofd door biomedische ontwikkelingen.
Neily en collega’s deden een klinische studie in 108 ziekenhuizen in de VS waarbij ze keken naar de impact van teamtraining. Ze stelden een globale daling van de post-operatieve mortaliteit vast van 18% in de ziekenhuizen met veiligheidsinterventies.
Maar de enige manier om een dergelijke mate van succes te behalen, is door systematische teamtraining.
Er dient een verschuiving plaats te vinden van training met echte patiënten naar training op basis van simulaties, waarbij daadwerkelijke teamleden samen trainen in een gesimuleerde operatiekamer omgeving. Hier kunnen ze werkzame reacties op catastrofale en/of zeldzame crisissituaties oefenen en perfectioneren, en vernieuwende interventies introduceren zoals de controlelijst van de Wereldgezondheidsorganisatie (World Health Organisation, WHO).
Evaluatie verbeteren en standaardiseren
Een ander domein dat niet over het hoofd mag worden gezien bij het verbeteren van de patiëntveiligheid, is het huidige gebrek aan een gestandaardiseerde evaluatie in de gezondheidszorg. De uitdaging ligt in het creëren van een systematische maatstaf waarmee prestaties geëvalueerd of vergeleken kunnen worden.
De BJA beveelt aan om voorschriften te hanteren die ervoor zorgen dat evaluaties eerlijk en betrouwbaar zijn, en dat er geldige feedback wordt gegeven op een doeltreffende en precieze manier. Voor de vakgroep en trainers suggereren ze ook uitgebreide opleidingen, een minimumniveau aan vakkundigheid, en een goedkeuring om deze maatregelen om te zetten in praktijk.
Tot slot bevelen ze aan dat de selectie van zorgverleners zich dient te baseren op bewijs van terdege gevalideerde taken, en dat het concept van evaluatie/selectie van de centra geïntroduceerd dient te worden doorheen de specialisaties, ook bij acute zorg, chirurgie en anesthesie.
De BJA beveelt aan om voorschriften te hanteren die ervoor zorgen dat evaluaties eerlijk en betrouwbaar zijn, en dat er geldige feedback wordt gegeven op een doeltreffende en precieze manier. Voor de vakgroep en trainers suggereren ze ook uitgebreide opleidingen, een minimumniveau aan vakkundigheid, en een goedkeuring om deze maatregelen om te zetten in praktijk.
Tot slot bevelen ze aan dat de selectie van zorgverleners zich dient te baseren op bewijs van terdege gevalideerde taken, en dat het concept van evaluatie/selectie van de centra geïntroduceerd dient te worden doorheen de specialisaties, ook bij acute zorg, chirurgie en anesthesie.