Badania hormonalne mężczyzn

Hormony regulują liczne funkcje organizmu – od metabolizmu i nastroju, po płodność i funkcje seksualne. W związku z tym zaburzenia hormonalne mogą prowadzić do szerokiego spektrum objawów, które znacząco obniżają jakość życia. Badania hormonalne u mężczyzn odgrywają kluczową rolę w diagnostyce i leczeniu wielu schorzeń metabolicznych, związanych z funkcjami rozrodczymi, układem sercowo-naczyniowym czy nerwowym.

Wykonanie odpowiednich badań hormonalnych u mężczyzn jest istotnym krokiem
w identyfikacji przyczyn wielu chorób oraz w opracowaniu skutecznego planu leczenia. Badanie poziomu hormonów robi się na podstawie pobranej próbki krwi żylnej, moczu (w tym dobowej zbiórki moczu) lub śliny.

Oprócz okresowej profilaktyki, głównym czynnikiem skłaniającym do wykonania badań jest wystąpienie niepokojących dolegliwości i objawów. Diagnostyka chorób w głównej mierze opiera się na wykonaniu określonych testów laboratoryjnych, w tym na oznaczeniu poziomu jednego bądź kilku hormonów. Symptomy sugerujące zaburzenia hormonalne u mężczyzn zazwyczaj wskazują na jeden z poniższych problemów.

• Problemy z płodnością – badania hormonalne u mężczyzn wykonywane są przy trudnościach z poczęciem dziecka mimo regularnych prób podejmowanych przez co najmniej rok. Wskazaniem jest również historia problemów z płodnością w rodzinie.
• Problemy seksualne – oznaczenie poziomu hormonów płciowych u mężczyzny jest niezbędne przy zaburzeniach erekcji, obniżonym libido czy problemach z ejakulacją.
• Andropauza – męski odpowiednik menopauzy objawia się zmniejszeniem masy mięśniowej, zwiększeniem tkanki tłuszczowej, spadkiem energii i siły, zmianami nastroju, drażliwością, depresją. W tym przypadku kontrolnie lekarz również może zlecić badanie poziomu hormonów.
• Zmiany fizyczne – wskazaniem do badań hormonalnych dla mężczyzn są również niektóre objawy jak ginekomastia (powiększenie gruczołów piersiowych), utrata owłosienia na ciele, zmniejszenie owłosienia na twarzy, a także zmiany w metabolizmie (nieuzasadnione przybieranie na wadze lub utrata wagi czy problemy z utrzymaniem masy ciała mimo odpowiedniej diety i ćwiczeń).
• Objawy sugerujące zaburzenia tarczycy – zmęczenie, nietolerancja zimna lub ciepła, sucha skóra, problemy z koncentracją i pamięcią, chwiejny nastrój, nadmierna senność, depresja... To objawy towarzyszące zaburzeniom funkcjonowania tarczycy. Podstawowym badaniem potwierdzającym diagnozę w tym przypadku jest badanie hormonów tarczycy.

Ponadto określony rodzaj hormonu lub hormonów jest badany w przypadku pojawienia się wielu chorób przewlekłych: cukrzycy, chorób sercowo-naczyniowych, nadciśnienia tętniczego czy otyłości. Wskazaniem są również różnego rodzaju zaburzenia emocjonalne i psychiczne takie jak depresja, zaburzenia lękowe, przewlekły stres. Niekiedy trudne do zdiagnozowania, niezidentyfikowane zmiany w ogólnym samopoczuciu również mogą być powiązane z gospodarką hormonalną w organizmie.

Rodzaj badanych hormonów zależy od charakterystycznych objawów zgłaszanych przez pacjenta lub jego schorzeń. Okresowo badania te pomagają również monitorować stan zdrowia u zdrowych mężczyzn. Które hormony warto badać?

• Testosteron – badanie obejmuje testosteron całkowity (ogólny poziom testosteronu we krwi) i wolny testosteron, czyli testosteron niezwiązany z białkami (taki, który jest dostępny do wykorzystania przez organizm w danym momencie).
• Estradiol – forma estrogenu, który jest głównie kojarzony z organizmem kobiet, ale ma również istotny wpływ na zdrowie mężczyzn. Jego obniżony poziom może wpłynąć na zdrowie kości, regulację układu hormonalnego i w konsekwencji na spermatogenezę (produkcję plemników) oraz produkcję testosteronu. Ma również wpływ na układ sercowo-naczyniowy oraz dystrybucję tkanki tłuszczowej w organizmie. Nieprawidłowe poziomy mogą prowadzić do zmian w rozmieszczeniu tłuszczu i wpłynąć negatywnie na metabolizm.
• Dihydrotestosteron (DHT) – powstaje w organizmie mężczyzny z testosteronu i ma znaczący wpływ na utrzymanie funkcji seksualnych, zdrowie skóry i włosów czy funkcjonowanie prostaty. Badanie poziomu DHT jest wskazane w przypadkach łysienia typu męskiego, przy problemach skórnych (trudny do leczenia trądzik), trudnościach z oddawaniem moczu, uczuciem pełności w pęcherzu, obniżeniach libido i zaburzeniach erekcji, czy w ramach ogólnej oceny stanu zdrowia.
• Hormon luteinizujący – jest produkowany przez przysadkę mózgową i działa na komórki Leydiga w jądrach. Odpowiedni poziom tego hormonu jest niezbędny do utrzymania prawidłowego testosteronu, co wpływa na rozwój i utrzymanie męskich cech płciowych, spermatogenezę, utrzymanie libido, a także zdrowie kości i mięśni.
• Hormon folikulotropowy (FSH) – FSH, razem z hormonem luteinizującym, jest częścią osi podwzgórze-przysadka-jądra, która kontroluje produkcję hormonów płciowych. Badanie hormonu FSH u mężczyzn jest wskazane w trudnościach z poczęciem dziecka, do oceny funkcji jąder, w zaburzeniach hormonalnych takich jak zmęczenie, niskie libido czy problemy z erekcją. Badanie tego hormonu przydaje się również do oceny dojrzewania płciowego u młodzieży z objawami opóźnionego dojrzewania płciowego.
• Prolaktyna – hormon wytwarzany przez przysadkę mózgową. Wysoki poziom prolaktyny hamuje wydzielanie gonadotropin (LH i FSH), co z kolei zmniejsza produkcję testosteronu. Badanie poziomu prolaktyny u mężczyzn jest wskazane w zaburzeniach seksualnych, problemach z płodnością, ginekomastii oraz przy objawach sugerujących guz przysadki mózgowej (bóle głowy, problemy ze wzrokiem, inne objawy neurologiczne).
• Kortyzol – nazywany często hormonem stresu. Ten hormon steroidowy jest produkowany przez nadnercza. Pełni kluczową rolę w regulacji metabolizmu, odpowiedzi immunologicznej i reakcji na stres. Badanie poziomu kortyzolu jest konieczne w sytuacji chronicznego stresu, w zaburzeniach metabolicznych, przy problemach immunologicznych (częste infekcje, trudne gojenie ran), zaburzeniach hormonalnych (problemy z płodnością, obniżone libido) czy w przypadku zespołu Cushinga (otyłość centralna, czerwona twarz, nadciśnienie, osłabienie mięśni).
• Hormony tarczycy – należą do nich: TSH (hormon stymulujący tarczycę), FT3 i FT4 (trijodotyronina i tyroksyna). Hormony tarczycy kontrolują tempo przemiany materii, wpływając na zużycie energii przez organizm. Odpowiadają za regulację ciepłoty ciała, metabolizm białek, tłuszczów i węglowodanów. T3 i T4 wpływają na pracę serca, regulując tętno i siłę skurczu mięśnia sercowego. Badanie poziomu hormonów tarczycy u mężczyzn jest konieczne przy podejrzeniu niedoczynności lub nadczynności tarczycy, problemach z płodnością, w przypadku podejrzenia choroby Gravesa-Basedowa i choroby Hashimoto czy wystąpienia nieprawidłowości metabolicznych (nieuzasadnione zmiany w masie ciała, problemy z kontrolą poziomu glukozy we krwi).

Dość często wraz z hormonami badana jest u mężczyzn globulina wiążąca hormony płciowe, wytwarzana w wątrobie (SHBG). To białko, które wiąże się z testosteronem i innymi hormonami płciowymi, wpływając znacząco na ich dostępność. Ponadto insulina, chociaż nie jest typowym hormonem płciowym, również wpływa na równowagę hormonalną i zdrowie metaboliczne. Jej niewłaściwy poziom jest jednym z podstawowych parametrów diagnostycznych w insulinooporności i cukrzycy.

Poziomy testosteronu, FSH, LH, prolaktyny, estradiolu, kortyzolu, TSG, FT3 i FT4 mierzone są podczas badania krwi. 24-godzinna zbiórka moczu umożliwia oznaczenie hormonów, które mają zmienne stężenia we krwi w ciągu dnia. Może być stosowana do oceny poziomu kortyzolu (wydalanie kortyzolu w moczu). Badanie to pomaga ocenić funkcję nadnerczy i diagnozować zespół Cushinga. Pobieranie próbki śliny to nieinwazyjna metoda badania hormonalnego u mężczyzny, która jest najwygodniejsza dla pacjenta. Próbki pobiera się kilka razy w ciągu dnia, oznaczając w ten sposób najczęściej poziom kortyzolu. Badanie służy ocenie rytmu dobowego i funkcji nadnerczy. Ze śliny można również oznaczać wolny testosteron.