Cukier w moczu – co oznacza, skąd się bierze i co z tym zrobić?

Poziom glukozy w moczu powinien być bardzo niski lub nawet niewykrywalny
w standardowych badaniach. Wartość referencyjna u osób zdrowych wynosi zwykle mniej niż 0,1 g/dl. Jeśli test wykrywa obecność cukru w moczu, zazwyczaj oznacza to jakąś nieprawidłowość, choć nie zawsze musi tak być.

Cukier w moczu (glukozę w moczu) określa się również jako cukromocz lub glukozurię. Stan taki, zależnie od przyczyny, może mieć charakter przejściowy lub stały.

Główną funkcją nerek jest usuwanie odpadów i nadmiaru substancji z organizmu, w tym także glukozy. W normalnych warunkach, gdy poziom cukru we krwi jest prawidłowy, nerki wchłaniają całą glukozę z powrotem do krwi, a więc w moczu jej nie ma wcale lub jej obecność jest minimalna. Glukozuria może być oznaką różnych stanów zdrowotnych, z których najczęstszym jest cukrzyca.

Kiedy poziom glukozy we krwi na czczo przekracza 99 mg/dl lub 5,5 mmol/l, natomiast dwie godziny po posiłku 140 mg/dl lub 6,9 mmol/l, nerki nie są w stanie całkowicie wchłonąć glukozy z powrotem do krwi, co prowadzi z czasem do glukozurii. Ogólnie rzecz ujmując, cukier w moczu pojawia się zawsze po przekroczeniu tak zwanego progu nerkowego, który wynosi 180 mg/dl krwi.

Wysoki poziom cukru w moczu może być wskaźnikiem niestabilnej kontroli cukrzycy (cukier w moczu u cukrzyka zazwyczaj przekracza na czczo 126 mg/dl), ale może pojawić się też w innych warunkach, jak przykładowo przy nadczynności tarczycy, nadczynności przytarczyc, z powodu stresu, nadmiaru kortykosteroidów, niewydolności nerek, w przypadku cukrzycy ciążowej...

Cukier w moczu, zwłaszcza w większych ilościach (glukozuria), może być objawem różnych nieprawidłowych stanów. Do tych najczęściej diagnozowanych należą: cukrzyca, choroby tarczycy i tymczasowa hiperglikemia.

• Cukrzyca – najczęstsza przyczyna występowania cukromoczu. W nieleczonej cukrzycy poziom glukozy we krwi może być tak wysoki, że przekracza to zdolność nerek do jej całkowitego wchłaniania z powrotem, co prowadzi do wydalania nadmiaru glukozy z moczem. To wiąże się z uszkodzeniem lub niewydolnością nerek, które również bywa przyczyna glukozurii.
• Nadczynność tarczycy – w niektórych przypadkach nadczynność tarczycy może prowadzić do zwiększonego wydalania glukozy z moczem. W nadczynności przytarczyc nadmiar parathormonu (hormonu produkowanego przez przytarczyce) może zwiększać poziom glukozy we krwi, co może z kolei skutkować wydalaniem jej z moczem.
• Przejściowa hiperglikemia – to względnie bezpieczna przyczyna glukozurii. Zdarza się czasami u osób zdrowych po spożyciu przez nie dużych ilości węglowodanów lub piciu słodkich napojów. Taka sytuacja może prowadzić do krótkotrwałego występowania glukozy w moczu.

Na pojawienie się cukromoczu może również wpłynąć (choć o wiele rzadziej) przewlekły stres lub niektóre leki, na przykład kortykosteroidy. Czasami u niektórych kobiet ciężarnych mogą wystąpić problemy z metabolizmem glukozy, prowadzące do glukozurii. Glukoza w moczu w ciąży nie jest niczym niepokojącym, o ile jej poziom jest niski. Szczegółową analizę wyników i ocenę sytuacji zawsze powinien przeprowadzać lekarz.

Zwykle to wysoki poziom cukru we krwi, a nie w moczu, jest głównym zmartwieniem – przede wszystkim dla osób z cukrzycą, jednakże jeśli poziom cukru we krwi jest stale wysoki i w żaden sposób niekontrolowany, prowadzi to do poważnej glukozurii, dającej charakterystyczne objawy.

• Nadmierne pragnienie i łaknienie – organizm próbuje zrównoważyć nadmierną glukozę w moczu poprzez zwiększone wydalanie wody, co prowadzi do uczucia pragnienia; pomimo wysokiego poziomu glukozy we krwi i moczu, komórki mogą odczuwać niedobór energii, co może prowadzić do wzmożonego łaknienia.
• Zwiększona ilość moczu (poliuria) – intensywne wydalanie wody z organizmu w celu usuwania nadmiaru glukozy prowadzi do częstszego oddawania moczu.
• Osłabienie i zmęczenie – wysoki poziom cukru we krwi może skutkować odczuwaniem nieuzasadnionego zmęczenia i osłabienia.
• Osłabione czucie – niektóre osoby mogą doświadczać mrowienia lub drętwienia w rękach lub stopach.
• Zaburzenia widzenia – obraz bywa nieco rozmazany.

To zależy od powodu wysokiego poziomu cukru w moczu(stan stały czy przejściowy). Zazwyczaj terapia koncentruje się na wyleczeniu podstawowej przyczyny cukromoczu. W przypadku przewlekłych chorób powodujących glukozurię zawsze potrzebna jest stała kontrola glikemii i regularne badania moczu i krwi. Jeśli cukromocz jest spowodowany na przykład cukrzycą, celem leczenia jest kontrolowanie poziomu glukozy we krwi. Diabetycy wymagają regularnych pomiarów poziomu cukru, systematycznej aktywności fizycznej, przyjmowania leków przeciwcukrzycowych lub insuliny, aby utrzymać glukozę na właściwym poziomie, a także stosowania diety niskowęglowodanowej, bogatej w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, białka o niskiej zawartości tłuszczu oraz unikania cukru, używek i tłuszczów nasyconych.