Białko w moczu – co oznacza jego obecność?

Białkomocz, czyli obecność białka w moczu, może stanowić sygnał alarmowy skłaniający do zatroszczenia się o zdrowie. Niekiedy wynika z fizjologicznych procesów, ale częściej bywa symptomem chorób nerek, zaburzeń w funkcjonowaniu dróg moczowych, cukrzycy, zakrzepicy żył nerkowych czy zatruć.

U zdrowej osoby w prawidłowo pobranej próbce moczu białka nie powinno być
w ogóle. Pojawienie się śladowych ilości białek osocza (albumin) lub białek dróg moczowych może mieć niekiedy podłoże fizjologiczne (wysiłek fizyczny, gorączka, stres, długotrwałe przebywanie w pozycji stojącej) jednak poziom ten jest na tyle niski, że często nawet nie jest oznaczany w badaniach. Przyjmuje się, że ilość białka
w moczu (norma) powyżej 150 mg na dobę świadczy o nieprawidłowościach wymagających dalszej diagnostyki.

Pojawienie się białka w moczu może mieć podłoże fizjologiczne lub być objawem zaburzeń i chorób. Najczęściej wskazuje to na jedną z poniższych nieprawidłowości...

• Choroby nerek – białkomocz jest jednym z głównych objawów przewlekłej choroby nerek, zapalenia nerek, zespołu nerczycowego (te stany skutkują upośledzeniem filtracji nerek i wydalaniem białka z moczem).
• Zapalenie dróg moczowych – infekcje dróg moczowych mogą prowadzić do białkomoczu, szczególnie gdy w wyniku infekcji dochodzi do uszkodzenia nerek.
• Cukrzyca – cukrzycy często mają białkomocz; wysoki poziom cukru we krwi uszkadza naczynia krwionośne w nerkach, co upośledza ich funkcje i powoduje pojawienie się białka z krwi w moczu.
• Nadciśnienie tętnicze – wysokie ciśnienie krwi może niszczyć naczynia krwionośne w nerkach, co może z kolei prowadzić do białkomoczu.
• Zakrzepica żył nerkowych – zakrzepica w naczyniach krwionośnych nerki również prowadzi do ich uszkodzenia, a w konsekwencji do białkomoczu.
• Zatrucieorganizmu – niektóre trucizny, leki i substancje chemiczne wywołują uszkodzenie nerek, czego konsekwencją jest między innymi białko w moczu.

Do rzadziej diagnozowanych schorzeń związanych z obecnością białka w moczu należy amyloidoza, procesy autoimmunologiczne (toczeń rumieniowaty układowy), nowotwory (szpiczak plazmocytowy), alergiczna reakcja na jad owadów czy reakcje polekowe.

Czasami obecność białka w moczu może być spowodowana fizjologicznymi czynnikami takimi jak intensywny wysiłek fizyczny, gorączka, stres czy ekspozycja na zimno. W takich przypadkach ilość białka w moczu może być tymczasowo podwyższona i powrócić do normy po ustąpieniu przyczyny oraz nawodnieniu organizmu. Fałszywie dodatni wynik może również być rezultatem nieprawidłowego pobrania próbki moczu i zanieczyszczenia jej krwią (na przykład w czasie menstruacji) lub spermą.

Białkomocz może występować bez wyraźnych objawów, ale mogą mu też towarzyszyć pewne symptomy. Do najczęstszych należy zaliczyć trzy poniższe.

• Pienisty mocz – mocz zawierający dużą ilość białka może wyglądać na spieniony w wyniku mieszania się białka z powietrzem podczas mikcji.
• Obrzęki – białkomocz dość często prowadzi do zatrzymywania płynów w organizmie, co powoduje obrzęki, zwłaszcza na twarzy – wokół oczu, na rękach, nogach lub brzuchu.
• Wysokie ciśnienie krwi – jeżeli białkomocz jest związany z nadciśnieniem, może prowadzić do szeregu dalszych objawów takich jak bóle i zawroty głowy, zaburzenia widzenia, nudności i inne.

Zbyt wysoki poziom białka w moczu spowodowany konkretnym schorzeniem, jak cukrzyca, zapalenie nerek lub inne choroby, powoduje wystąpienie objawów z nimi związanych. Na przykład w cukrzycy może pojawić się nadmierne pragnienie, częste oddawanie moczu i zmęczenie. W niektórych przypadkach białkomocz może być również bezobjawowy i zostaje wykryty podczas rutynowych badań moczu.

U niemowląt i małych dzieci białko w moczu może czasami występować z powodów fizjologicznych: intensywny wysiłek fizyczny, gorączka czy odwodnienie. Jedną
z częstych przyczyn białkomoczu u najmłodszych są też infekcje układu moczowego.

Białko w moczu w ciąży stanowi większy problem. Pojawienie się białkomoczu u ciężarnej może, a nawet powinno, wzbudzać niepokój, ponieważ sygnalizuje często problemy zdrowotne – zarówno u matki, jak i rozwijającego się dziecka. Białko powyżej 300 mg na dobę po 20 tygodniu ciąży może być objawem stanu przedrzucawkowego
i rzucawki. W tym przypadku najczęściej występują również inne symptomy: podwyższone ciśnienie, uszkodzenie nerek, wątroby, a także małowodzie, hipotrofia płodu, nieprawidłowe przepływy w tętnicy pępowinowej i inne. Ryzyko białkomoczu rośnie w przypadku ciąży mnogiej.

Leczenie zależy głównie od przyczyny tego stanu. Jeśli białkomocz jest spowodowany konkretną chorobą, terapia koncentruje się na podstawowej dolegliwości. Obejmuje zwykle stosowanie leków przeciwbakteryjnych w przypadku infekcji dróg moczowych, kontrolę poziomu cukru we krwi u osób z cukrzycą, czy obniżenie ciśnienia krwi w przypadku nadciśnienia tętniczego. Gdy białko w moczu jest objawem choroby nerek, lekarz może zalecić suplementy lub leki wspomagające funkcję nerek.

Jeśli nie można usunąć przyczyny białkomoczu, leczenie jest skoncentrowane na łagodzeniu objawów i zmniejszeniu ryzyka powikłań. To może obejmować zmiany w diecie, ograniczenie spożycia soli, kontrolę ciśnienia krwi oraz unikanie czynników, które pogarszają stan zdrowia (jak przykładowo palenie tytoniu czy stres).
W niektórych przypadkach zmiany w stylu życia, takie jak zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna i unikanie stresu, mogą pomóc w kontrolowaniu białkomoczu
i poprawie ogólnego stanu zdrowia.