USG układu moczowego – kto i kiedy powinien się zbadać

USG układu moczowego to szybkie i bezpieczne badanie, które pozwala zobaczyć wnętrze nerek i pęcherza moczowego. Dzięki niemu lekarz określa sprawność działania narządów oraz ocenia, czy nie ma w nich żadnych nieprawidłowości, jak kamienie, cysty, przerosty i inne. Badanie ultrasonograficzne nie wymaga specjalnego przygotowania i jest bezbolesne.

Sposób przygotowania zależy od rodzaju badanego narządu. W przypadku USG pęcherza moczowego pacjent może zostać poproszony o wypicie dużej ilości wody przed badaniem (zwykle chodzi o litr lub półtora na godzinę przed wizytą), aby pęcherz był pełny. Sytuacja ta ułatwia wizualizację struktur układu moczowego.

USG dróg moczowych obejmuje ocenę nerek, moczowodów, pęcherza moczowego, a czasami także prostaty u mężczyzn. Podczas badania pacjent leży na plecach. Na badaną okolicę nakładany jest żel ułatwiający przewodzenie fal dźwiękowych. Specjalna głowica przesuwana po powierzchni skóry wysyła fale dźwiękowe, które – odbijając się od napotkanych struktur – tworzą i przesyłają obraz na monitor. Analiza obrazu pozwala ocenić strukturę i funkcję oglądanego narządu, a także wykryć ewentualne nieprawidłowości. USG układu moczowego jest używane jako narzędzie diagnostyczne w przypadku wielu problemów zdrowotnych i w celu monitorowania stanu układu moczowego. Badanie trwa zazwyczaj około 20-30 minut.

Diagnostyka USG obejmuje wiele wad anatomicznych, schorzeń i nieprawidłowości w obrębie układu moczowego. Dzięki badaniu można wykryć miedzy innymi:

• kamienie nerkowe w nerkach lub moczowodach,
• zakażenia i stany zapalne nerek,
• guzy, cysty lub inne zmiany strukturalne (badanie dostarcza informacji o ich wielkości i kształcie przed dalszą diagnostyką); cysty są zazwyczaj łagodne, ale mogą powodować problemy, jeśli są bardzo duże lub liczne, guzy mogą być łagodne lub złośliwe,
• wodonercze, czyli powiększenie nerki z powodu zatrzymania moczu,
• przerost prostaty; USG pozwala szybko ocenić wielkość prostaty,
• nieprawidłowości związane z pęcherzem – USG pęcherza pozwala ocenić jego pojemność, zdiagnozować zaleganie moczu po mikcji oraz ewentualne zmiany strukturalne (guzy, polipy),
• wady anatomiczne, na przykład nieprawidłowe połączenia między nerkami a moczowodami,
• zaburzenia przepływu krwi – część standardowego badania USG może stanowić USG Dopplera oceniające przepływ krwi w nerkach; identyfikuje ono problemy takie jak zakrzepy czy zmniejszone ukrwienie nerek.

Do wykonania USG dróg moczowych kwalifikuje lekarz, oceniając stan zdrowia pacjenta. Badanie warto wykonać, jeżeli występują dolegliwości związane z nerkami lub pęcherzem moczowym:

• ból brzucha lub boku – dolegliwości w dolnej części pleców lub boków mogą być związane z nerkami albo innymi częściami układu moczowego,
• problemy z oddawaniem moczu (częste, bolesne mikcje, trudności z rozpoczęciem oddawania moczu lub uczucie, że pęcherz nie opróżnia się całkowicie),
• krew w moczu, która może być oznaką infekcji, kamieni nerkowych lub innych problemów,
• infekcje dróg moczowych – częste infekcje mogą wskazywać na problemy z nerkami lub pęcherzem; USG pomaga w takiej sytuacji ocenić, czy w układzie moczowym nie ma nieprawidłowości sprzyjających infekcjom,
• problemy z prostatą – u mężczyzn wpływa to na układ moczowy; USG umożliwia ocenę wielkości prostaty i pomaga sprawdzić, czy to nie ona jest przyczyną problemów z oddawaniem moczu.

Ponadto USG warto wykonywać także profilaktycznie, na przykład dla oceny pracy nerek, gdy pacjent choruje na choroby przewlekłe (cukrzyca, nadciśnienie) oraz w ciąży, aby kontrolować, czy i jak zmiany hormonalne i rosnąca macica wpływają na układ moczowy i jego funkcjonowanie.

Nietrzymanie moczu może mieć wiele przyczyn, w tym problemy z mięśniami dna miednicy, osłabienie mięśni zwieracza moczowego, problemy neurologiczne czy hormonalne. USG może wykluczyć fizyczne przyczyny związane z pęcherzem i nerkami, co jest istotne dla pełnej diagnostyki inkontynencji moczowej. Badanie pomaga w ocenie, czy po oddaniu moczu w pęcherzu pozostaje jego nadmiar, powodując zaleganie moczu, co może być oznaką nieprawidłowego funkcjonowania pęcherza lub zwieracza moczowego. Pozwala też ocenić objętość pęcherza oraz monitorować jego pracę. Zbyt mała objętość może wpływać na problem z nietrzymaniem moczu, podobnie jak pojawienie się nieprawidłowych struktur (guzy, polipy) wpływających na prawidłowy przepływ moczu.

***

Więcej o innych badaniach wykorzystywanych w leczeniu układu moczowego:

• badania urodynamiczne,
• cystografia,
• cystoskopia,
• pielografia,
• uroflowmetria,
• urografia.