Potówki u dorosłych? Tak, to się zdarza!

Potówki, choć powszechnie kojarzone z niemowlętami, mogą również stanowić problem dla osób dorosłych, szczególnie w upalne, wilgotne dni lub w sytuacjach, które sprzyjają nadmiernemu poceniu się. To schorzenie skóry objawiające się drobnymi, swędzącymi pęcherzykami. Powstaje w wyniku zablokowania gruczołów potowych. Choć potówki u dorosłych nie są zazwyczaj groźne, mogą być uciążliwe i powodować spory dyskomfort. Na szczęście jednak ich wyleczenie jest zazwyczaj dość proste, a zmiany szybko znikają.

Potówki u dorosłych (tak samo jak u dzieci) są drobnymi wykwitami skórnymi, które powstają w wyniku zablokowania gruczołów potowych i zatrzymania potu pod skórą. To małe pęcherzyki, które mogą występować w różnych kolorach – przezroczyste, białe, czerwone – w zależności od rodzaju i stopnia zaawansowania zmiany. Najczęściej rozwijają się w miejscach, gdzie skóra jest bardziej narażona na pot, czyli na przykład na szyi, plecach, twarzy, klatce piersiowej, w okolicach pach czy w zgięciach stawów. Zazwyczaj pojawiają się podczas gorącej i wilgotnej pogody, kiedy ciało produkuje więcej potu, a skóra jest bardziej narażona na przegrzanie.

Najogólniej rzecz ujmując, przyczyną potówek u dorosłych jest nadmierne pocenie się, które może wystąpić z kilku przyczyn:

• Wysoka temperatura powietrza – osoby, które przebywają w gorącym i wilgotnym środowisku, są narażone na nadmierne pocenie się, co znacznie zwiększa ryzyko zablokowania gruczołów potowych. Sytuacje takie jak intensywny wysiłek fizyczny, praca w gorących warunkach lub przebywanie w mocno ogrzewanych pomieszczeniach sprzyjają powstawaniu potówek u dorosłych (na twarzy, szyi, pod pachami itd.).
• Nieprzewiewne ubranie – inną przyczyną jest noszenie ciasnych, nieprzewiewnych ubrań, które utrudniają odparowywanie potu, prowadząc do jego gromadzenia się pod skórą (skóra „nie oddycha”). Syntetyczne materiały, które nie przepuszczają powietrza, dodatkowo zwiększają ryzyko wystąpienia potówek.
• Niewłaściwa higiena – brak odpowiedniej higieny, zwłaszcza w gorących warunkach, prowadzi najczęściej do zatkania porów i gruczołów potowych. Przyczyną problemu może być również nieprawidłowe oczyszczanie skóry lub nadmierne stosowanie kosmetyków blokujących pory.
• Długotrwałe leżenie w łóżku – potówki na plecach u dorosłych są często spowodowane koniecznością długotrwałego leżenia w łóżku, szczególnie w cieplejszych warunkach.
• Choroby i przyjmowanie leków – nadmierne pocenie się wywołują czasami niektóre choroby (cukrzyca, schorzenia związane z zaburzeniami hormonalnymi); może być niekiedy także skutkiem ubocznym przyjmowania wybranych leków, na przykład przeciwhistaminowych, niektórych antybiotyków, leków regulujących ciśnienie krwi.

Wyróżnia się trzy podstawowe rodzaj potówek, które różnią się wyglądem oraz miejscem występowania.

• Potówki zwykłe (miliaria crystallina) – małe, przezroczyste lub białe pęcherzyki o wielkości 1-2 mm, które nie są bolesne ani swędzące.
• Potówki czerwone (miliaria rubra) – czerwone, swędzące grudki lub pęcherzyki, często otoczone rumieniem (zaczerwienieniem skóry).
• Potówki głębokie (miliaria profunda) – twarde, cieliste lub czerwone guzki, które pojawiają się głębiej w skórze i mogą być dość bolesne; dokuczają przede wszystkim w klimacie tropikalnym.

Odróżnienie potówek od innych rodzajów wysypki może być wyzwaniem, zwłaszcza że wiele schorzeń skóry ma podobne objawy. Co charakterystycznego jest w potówkach u dorosłych? Zdjęcia często pokazują obraz bardzo różnych krostek, które można jednak zdiagnozować na podstawie kilku cech:

• Lokalizacja – najczęściej potówki pojawiają się w miejscach, gdzie skóra ma tendencję do pocenia się, czyli w pachwinach, na szyi, klatce piersiowej, na plecach, w zgięciach stawów (łokcie, kolana). Jeśli wysypka pojawia się w tych okolicach, szczególnie w upalne dni lub po intensywnym wysiłku fizycznym, istnieje większe prawdopodobieństwo, że są to potówki.
• Czynniki wywołujące – potówki u dorosłych pojawiają się głównie w wyniku przegrzania i nadmiernego pocenia się, dlatego ich wystąpienie jest często związane z gorącą i wilgotną pogodą, intensywnym wysiłkiem fizycznym, noszeniem ciasnych, nieprzewiewnych ubrań czy długotrwałym leżeniem w łóżku. Jeśli wysypka pojawia w jednej z takich sytuacji, jest to kolejna wskazówka, że może chodzić o potówki.
• Czas trwania – problem potówek zazwyczaj ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni (do tygodnia), jeśli skóra jest odpowiednio schłodzona i osuszona. Jeżeli wysypka utrzymuje się przez dłuższy czas lub pogarsza się, może to wskazywać na inną przyczynę.
• Brak innych objawów – potówki u dorosłych zwykle nie są związane z ogólnoustrojowymi objawami jak gorączka, osłabienie czy złe samopoczucie. Jeśli wysypka towarzyszy innym symptomom, przyczyna prawdopodobnie jest inna niż potówki: infekcja wirusowa, alergia, reakcja na leki...

Problemów skórnych dających objawy w postaci wysypki podobnej do potówek jest wiele.

• Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry – wysypka pojawia się w miejscu kontaktu z alergenem i ma bardziej rozległe zaczerwienienie oraz swędzenie, które może się rozprzestrzeniać poza ten obszar.
• Egzema – wyprysk bardzo podobny do potówek, ale ma tendencję do długotrwałego i nawracającego przebiegu, często związany jest z innymi chorobami alergicznymi takimi jak astma czy katar sienny.
• Zapalenie mieszków włosowych – małe, czerwone lub białe krostki, które pojawiają się wokół mieszków włosowych, często z małym punktem ropy na środku. W odróżnieniu od potówek, zmiany te są bardziej skupione wokół włosów.
• Pokrzywka – swędzące, czerwone bąble, które mogą się pojawić na każdej części ciała. Mogą zmieniać kształt i wielkość, co nie jest typowe dla potówek.
• Trądzik – zaskórniki, grudki, krostki, czasem bolesne cysty. Trądzik zwykle pojawia się na twarzy, plecach, klatce piersiowej i ramionach. Jest związany z nadprodukcją sebum i bakteriami, a zmiany mają tendencję do utrzymywania się i mogą powodować blizny. Potówki natomiast zwykle ustępują samoistnie po kilku dniach.

Oprócz najpopularniejszych schorzeń podobne do potówek objawy występują w grzybicach skóry, łuszczycy, niektórych chorobach wirusowych (ospa wietrzna, półpasiec) czy chorobach autoimmunologicznych (toczeń rumieniowaty).

Potówki zazwyczaj dobrze reagują na proste zabiegi takie jak schładzanie skóry, noszenie przewiewnych ubrań i zapobieganie poceniu się. W wielu sytuacjach przydatne okazują się specjalistyczne kosmetyki: nawilżane chusteczki, emulsje do ciała czy kremy z tlenkiem cynku, które wspierają mechanizmy ochronne skóry, zabezpieczając ją przed drażniącymi czynnikami. Jeśli zastosowanie tego typu metod szybko przynosi ulgę, krostki najpewniej były potówkami. Jeżeli leczenie nie przynosi efektu, a wysypka staje się bardzo swędząca, bolesna, ma charakterystyczny zapach lub towarzyszy jej wydzielina, pojawia się gorączka czy ból stawów, konieczna jest konsultacja lekarska i znalezienie przyczyny problemu.