Ugryzienie przez pająka – jak wygląda, co robić, kiedy do lekarza

Choć w Polsce dość rzadko atakują ludzi, a większość ukąszeń pająków jest niegroźna, warto wiedzieć, jak rozpoznać i zabezpieczyć ranę w przypadku kontaktu z tymi stworzeniami. W kraju mamy ponad 800 gatunków pająków, jednak tylko nieliczne gryząc nas, mogą powodować bardziej uciążliwe skutki. Ślad po ugryzieniu pająka na ogół jest niewielki, zaczerwieniony, czasem lekko opuchnięty, swędzący. Objawy ustępują maksymalnie po kilku dniach. Czasem jednak reakcja organizmu jest bardziej gwałtowna, zwłaszcza w przypadku dzieci, osób starszych oraz alergików.

Pająki pełnią ważną rolę w ekosystemie, pomagając w regulacji populacji owadów. Gatunki takie jak kątnik większy (Eratigena atrica), krzyżak ogrodowy (Araneus diadematus) czy bagnik nadwodny (Dolomedes fimbriatus) są duże i wyglądają groźnie, ale ich jad jest na tyle słaby, że zwykle nie wywołuje poważnych skutków. Najgroźniejszym pająkiem spotykanym w Polsce jest kolczak zbrojny (Cheiracanthium punctorium) i sieciarz jaskiniowy (Meta menardi). Ugryzienia tych pająków są bolesne i wywołują obrzęk, zaczerwienienie oraz intensywny, piekący ból.
U niektórych osób mogą też pojawić się objawy ogólne jak bóle głowy, nudności czy lekka gorączka.

Pomimo uciążliwego niekiedy bólu, pieczenia czy obrzęku zdarza się, że nie zauważamy momentu ugryzienia przez pająka. Jak więc je rozpoznać? Ślad po ukąszeniu pająka może przypominać ukłucie przez owada lub drobne skaleczenie. Objawy ogólne są różne w zależności od gatunku pająka, ale w Polsce najczęściej obejmują:

• lekkie zaczerwienienie i obrzęk wokół miejsca ugryzienia,
• swędzenie lub pieczenie,
• niewielki ból,
• czasami wydłużony czas gojenia się rany.

Reakcja organizmu zależy od indywidualnej wrażliwości na toksynę oraz oczywiście od gatunku pająka, który ukąsił. U większości osób objawy ustępują same w krótkim czasie.

Jeśli mamy pewność lub podejrzewamy, że ugryzł nas pająk, należy zastosować ogólne zasady, podobne jak w przypadku innego rodzaju drobnych ran. Pierwsza pomoc przy ukąszeniu pająka obejmuje: oczyszczenie rany, schłodzenie miejsca po ukąszeniu i ewentualnie zastosowanie środków łagodzących.

• Oczyszczenie rany – ślad po ugryzieniu przez pająka należy przemyć wodą z detergentem, specjalnym płynem lub zdezynfekować dowolnym antyseptykiem. Jeśli rana jest nieco większa lub rozdrapana, można użyć delikatnej gazy, która pozwala bezpiecznie oczyścić skórę, nie podrażniając jej.
• Ochłodzenie miejsca ugryzienia przez pająka – przyłożenie zimnego kompresu zmniejsza obrzęk po ugryzieniu pająka i przynosi ulgę w bólu. Kompres można wykonać z dowolnej substancji chłodniejszej od powierzchni skóry. Jeżeli zamierzamy przyłożyć lód, pamiętajmy, że zawsze musi być zawinięty w ręcznik lub ściereczkę, aby uniknąć odmrożenia.
• Środki łagodzące – w zależności od gatunku pająka i indywidualnych reakcji organizmu, w miejscu zranienia może pojawić się świąd, od łagodnego po intensywny. Jeśli swędzenie jest uciążliwe, można sięgnąć po maść lub żel łagodzący ten objaw. Skuteczne mogą być także maści przeciwhistaminowe, które redukują miejscową reakcję alergiczną. Oczywiście należy unikać drapania w miejscu po ugryzieniu pająka. Może ono prowadzić do uszkodzenia skóry i zwiększenia ryzyka infekcji.

W ciągu kolejnych godzin i dni obserwujemy miejsce ukąszenia przez pająka. Jeśli zaczerwienienie i obrzęk znikają, a ból ustępuje, rana prawdopodobnie goi się prawidłowo. Jeśli objawy utrzymują się dłużej, stan rany się pogarsza oraz pojawiają się symptomy uogólnione (gorączka, trudności z oddychaniem, nudności, osłabienie), oznacza to konieczność jak najszybszej konsultacji z lekarzem.

Choć w Polsce nie ma naturalnie występujących pająków, które zagrażają naszemu życiu, warto pamiętać o niebezpiecznych gatunkach występujących w innych częściach świata – tym bardziej, że na terenie naszego kraju pojawiają się one za sprawą różnych hodowli czy wystaw.

W tropikach oraz w Ameryce Północnej można spotkać czarną wdowę (Latrodectus mactans) czy pustelnika brunatnego (Loxosceles reclusa), których jad może powodować poważne objawy: skurcze mięśni, ból o dużym nasileniu oraz problemy neurologiczne. W takich przypadkach pierwsza pomoc obejmuje natychmiastowe unieruchomienie ukąszonej kończyny, schłodzenie miejsca ugryzienia oraz szybki transport poszkodowanego do szpitala. Niestety we własnym zakresie najczęściej nie jesteśmy w stanie zdziałać nic więcej. Osobie poszkodowanej trzeba podać odpowiednią surowicę. Za najbardziej niebezpiecznego pająka świata uchodzi wałęsak brazylijski (Phoneutria nigriventer) pochodzący z Ameryki Południowej i Środkowej. Pająk ten jest bardzo agresywny i aktywnie się porusza, co czyni go szczególnie niebezpiecznym – bywa znajdowany w domach, samochodach, a nawet w przesyłkach bananów, przez co zyskał przydomek „bananowego pająka”. Jego jad może być śmiertelny dla człowieka, ale na szczęście istnieje również skuteczne antidotum, które znacznie ogranicza ryzyko poważnych konsekwencji.

W Polsce, gdzie pająki nie stanowią dużego zagrożenia, unikanie ich ukąszenia nie jest trudne. Wystarczy stosować się do kilku prostych zasad. Przede wszystkim należy unikać niepotrzebnego kontaktu. W miejscach, w których pająki występują częściej (piwnice, garaże), staramy się nosić rękawiczki ochronne. Regularne sprzątanie zakamarków takich jak przykładowo przestrzeń za szafami pomoże zmniejszyć ich występowanie w domu. Drzwi i okna warto zabezpieczyć moskitierami, aby zapobiec przedostawaniu się pająków z zewnątrz do pomieszczeń mieszkalnych. No i najważniejsza zasada do zastosowania latem – unikanie chodzenia boso na obszarach trawiastych lub w lasach, zwłaszcza w miejscach, gdzie rejestrujemy fakt obecności pająków. Wiele ukąszeń to właśnie efekt nadepnięcia na pająka.

***

Zobacz też:

• ukąszenie kleszcza,
• pogryzienie przez pluskwy,
• pogryzienie przez meszki,
• pogryzienie przez mrówki,
• użądlenia przez pszczoły, osi i szerszenie,
• ugryzienia owadów.