Nowotwory ginekologiczne – przyczyny, objawy, leczenie i rokowania

Nowotwory ginekologiczne, takie jak rak jajnika, szyjki macicy czy trzonu macicy, stanowią istotne zagrożenie dla zdrowia kobiet na całym świecie. Choć każdy z tych nowotworów ma swoje specyficzne przyczyny i objawy, jedno je łączy – wczesne wykrycie może znacząco poprawić rokowania. Dlatego warto uważnie obserwować swój organizm i reagować na zmiany, które mogą pomóc we wczesnej diagnostyce Podpowiadamy, które symptomy powinny zwrócić uwagę.

Na świecie co roku diagnozuje się ponad 700 tys. przypadków nowotworu macicy (470 tys. raka szyjki macicy i ok. 290 tys. raka endometrium) oraz ponad 240 tys. przypadków nowotworu jajnika. Niestety rak jajnika jest jednym z najbardziej śmiertelnych nowotworów u kobiet – z powodu późnego wykrycia (ponad 70% kobiet w zaawansowanym stadium nowotworu umiera). Jeśli chodzi o raka szyjki macicy sytuacja jest znacznie lepsza – w krajach rozwiniętych, gdzie stosowane są powszechne programy szczepień przeciw HPV, liczba zgonów systematycznie spada. W Polsce nowotwory ginekologiczne charakteryzują się wyższą umieralnością w porównaniu do wielu krajów zachodnich, głównie z powodu późnej diagnozy. Na raka jajnika zapada w naszym kraju ok. 3.5 tys. kobiet rocznie, na raka szyjki macicy – niespełna 4 tys., a na raka trzonu macicy – niecałe 7 tys.

Ten rodzaj nowotworu rozwija się w dolnej części macicy, czyli w szyjce. Wczesne wykrycie daje wysokie prawdopodobieństwo skutecznego leczenia.

Główną przyczyną raka szyjki macicy jest infekcja wirusem HPV (wirus brodawczaka ludzkiego). Większość osób w którymś momencie życia styka się z tym wirusem, ale nie u wszystkich prowadzi on do rozwoju nowotworu. Wirus HPV przenosi się głównie drogą płciową, dlatego wczesne rozpoczęcie współżycia (im wcześniej, tym większe ryzyko), częste zmiany partnerów czy brak zabezpieczenia mogą zwiększać ryzyko zakażenia. Pacjentki z osłabionym układem odpornościowym, np. w wyniku obecności wirusa HIV, są również bardziej narażone na pojawienie się choroby.

Objawy

W początkowych stadiach rak szyjki macicy przebiega bezobjawowo, dlatego tak ważne są regularne badania cytologiczne. Kiedy objawy się już pojawiają, mogą wystąpić:

• krwawienia między miesiączkami,
• nietypowe krwawienia po stosunku,
• ból w miednicy,
• upławy o nietypowym zapachu czy kolorze.

Warto pamiętać, że takie symptomy nie zawsze oznaczają nowotwór, ale zawsze należy je skonsultować z lekarzem.

Rokowania i profilaktyka

W przypadku raka szyjki macicy rokowania zależą od stadium, w którym choroba jest wykryta. Oczywiście, jak w przypadku każdego nowotworu, im wcześniej, tym lepiej. Wczesne stadium daje bardzo dobre rokowania, a leczenie obejmuje najczęściej usunięcie zmienionych tkanek. W miarę możliwości jest stosowane leczenie chirurgiczne z zachowaniem macicy, co jest ważne dla kobiet planujących ciążę. Zaawansowane stadia raka szyjki macicy mogą wymagać bardziej intensywnej terapii: radioterapii, chemioterapii lub całkowitego usunięcia macicy.

Na szczęście istnieją sposoby, aby zapobiegać rakowi szyjki macicy: szczepienie przeciw wirusowi HPV, regularne badania cytologiczne i zdrowy styl życia (unikanie palenia papierosów, stosowanie zabezpieczeń podczas współżycia, utrzymywanie prawidłowej masy ciała, regularna aktywność fizyczna i właściwe odżywianie).

Rak trzonu macicy, inaczej nazywany rakiem endometrium, to nowotwór, który rozwija się w błonie śluzowej wyściełającej wnętrze macicy (endometrium). Jest to jeden z najczęstszych nowotworów narządów rodnych u kobiet, zwłaszcza po menopauzie. Dobra wiadomość jest taka, że wcześnie wykryty rak trzonu macicy ma zwykle bardzo dobre rokowania.

Dokładne przyczyny raka trzonu macicy nie są do końca poznane, ale istnieje kilka czynników, które mogą przyczyniać się do jego rozwoju. Głównym wydaje się być nadmierna stymulacja endometrium przez estrogeny – hormony, które naturalnie występują w organizmie kobiety. Kiedy równowaga między estrogenem a progesteronem zostaje zaburzona, może to prowadzić do nadmiernego rozrostu komórek endometrium, a w konsekwencji do rozwoju nowotworu.

Czynniki ryzyka

Nie u każdej kobiety z wymienionymi czynnikami ryzyka rozwija się rak trzonu macicy, ale często zwiększają one prawdopodobieństwo zachorowania:

• otyłość – tkanka tłuszczowa produkuje estrogen, co może prowadzić do nadmiaru tego hormonu w organizmie,
• wiek – rak endometrium najczęściej występuje u kobiet po menopauzie, zazwyczaj po 50. roku życia,
• brak dzieci – kobiety, które nigdy nie rodziły, muszą liczyć się z większym ryzykiem tego nowotworu,
• hormonalna terapia zastępcza – stosowanie estrogenów bez progesteronu w celu złagodzenia objawów menopauzy może zwiększać ryzyko raka endometrium,
• cukrzyca,
• zespół policystycznych jajników.

Objawy

Podobnie jak w przypadku innych nowotworów, wczesne objawy raka trzonu macicy są najważniejsze dla skutecznego leczenia. Symptomy, które powinny zwrócić uwagę, to:

• krwawienia po menopauzie – każde nietypowe krwawienie po menopauzie powinno być natychmiast skonsultowane z lekarzem,
• obfite i długie miesiączki – u kobiet przed menopauzą,
• krwawienie między miesiączkami,
• bóle w podbrzuszu lub miednicy – choć rzadsze, mogą pojawić się w bardziej zaawansowanych stadiach choroby.

Rokowania i profilaktyka

Rokowania w przypadku raka trzonu macicy są zwykle bardzo dobre, zwłaszcza jeśli choroba zostaje wykryta wcześnie. Większość przypadków jest diagnozowana na wczesnym etapie, co oznacza, że leczenie takie jak operacja (najczęściej usunięcie macicy), zazwyczaj przynosi bardzo dobre wyniki. W zaawansowanych stadiach może być konieczne dodatkowe leczenie (radioterapia lub chemioterapia), ale rokowania nadal są często pozytywne. Chociaż nie zawsze można zapobiec rozwojowi raka trzonu macicy, warto zminimalizować ryzyko jego wystąpienia, utrzymując prawidłową masę ciała i regularną aktywność fizyczną oraz uważnie obserwując swój organizm (szybka reakcja na nietypowe krwawienia i dolegliwości bólowe).

Rak jajnika to jeden z najgroźniejszych nowotworów kobiecych, ponieważ często rozwija się bezobjawowo we wczesnych stadiach, co utrudnia jego wczesne wykrycie.

Podobnie jak w przypadku wielu nowotworów, przyczyny raka jajnika nie są do końca znane. Wiadomo jednak, że rak ten zaczyna się od nieprawidłowego rozrostu komórek w jajniku. Zmiany mogą być wynikiem mutacji genetycznych – zarówno tych dziedzicznych, jak i nabytych w ciągu życia. Istnieje kilka czynników, które zwiększają ryzyko zachorowania na raka jajnika, choć nie oznacza to, że każda kobieta, której te czynniki dotyczą na pewno zachoruje:

• wiek – rak jajnika najczęściej dotyka kobiet po 50. roku życia, zwłaszcza po menopauzie,
• dziedziczność – jeśli w rodzinie były przypadki raka jajnika lub raka piersi, ryzyko może być wyższe, zwłaszcza przy obecności mutacji genów BRCA1 i BRCA2,
• brak ciąż – nierodzenie dzieci to wyższe ryzyko rozwoju tego nowotworu,
• wczesne miesiączki i późna menopauza – dłuższy okres płodności (czyli wczesne rozpoczęcie miesiączkowania – przed 11. rokiem życia i późne wejście w menopauzę – po 55. roku życia) także zwiększa ryzyko raka jajnika,
• leczenie niepłodności – niektóre terapie hormonalne stosowane w leczeniu niepłodności również mogą zwiększać ryzyko choroby,
• hormonalna terapia zastępcza (HTZ) – długotrwałe stosowanie estrogenów bez progesteronu po menopauzie.

Objawy

Rak jajnika jest nazywany „cichym zabójcą”, ponieważ w początkowych stadiach daje bardzo subtelne objawy, które łatwo można pomylić z innymi, mniej groźnymi dolegliwościami: wzdęcia i uczucie pełności w brzuchu, bóle w dolnej części brzucha, częste oddawanie moczu, niestrawność, nudności lub wymioty, utrata apetytu lub szybkie uczucie sytości, niespodziewane zmiany w wadze (przyrost lub utrata masy ciała), ból podczas stosunku. Wiele z tych objawów może mieć inne, mniej poważne przyczyny, ale jeśli utrzymują się przez dłuższy czas, warto skonsultować się z lekarzem.

Rokowania i profilaktyka

Rokowania w przypadku raka jajnika zależą od tego, na jakim etapie zostaje wykryty. Niestety, większość przypadków jest diagnozowana w zaawansowanym stadium, co utrudnia wyleczenie. Wczesne wykrycie, na przykład przypadkowo podczas rutynowych badań ginekologicznych, znacznie poprawia rokowania. Standardowym leczeniem jest operacja, podczas której usuwa się jajnik, a często także inne narządy w obrębie miednicy. W zaawansowanych przypadkach potrzebna jest także chemioterapia, a czasami radioterapia. W ostatnich latach pojawiły się nowe terapie celowane, które pomagają w leczeniu pacjentek z mutacjami genów BRCA.

Nie ma niestety pewnego sposobu, aby zapobiec rakowi jajnika, ale pewne kroki podjęte odpowiednio wcześnie zmniejszają ryzyko: długotrwałe stosowanie antykoncepcji hormonalnej, przebyte porody, karmienie piersią, profilaktyczne usunięcie jajników (stosowane u kobiet z mutacją genów BRCA, które mają bardzo wysokie ryzyko zachorowania).

Zobacz także: czym jest Różowy Październik.

Źródła:

• https://www.zwrotnikraka.pl/epidemiologia-nowotworow-w-polsce/
• https://www.zwrotnikraka.pl/objawy-raka-jajnika-symptomy/