Pielęgnacja miejsc intymnych u osób z inkontynencją
i chorych leżących

Pielęgnacja krocza u chorych z inkontynencją i tych długotrwale leżących jest zadaniem wymagającym uwagi, regularności, dokładności i odpowiednich kosmetyków. Właściwe podejście do higieny i pielęgnacji skóry w okolicach intymnych to jeden z najważniejszych czynników zapobiegających poważnym powikłaniom zdrowotnym i poprawiających jakość życia pacjenta. Jest to szczególnie istotne w okresie letnich upałów i w sytuacjach nadmiernego pocenia się. Jak powinna wyglądać prawidłowa pielęgnacja miejsc intymnych?

Do utrzymania właściwej higieny intymnej osób z inkontynencją moczową i kałową oraz osób leżących niezbędne są kosmetyki i środki barierowe utrzymujące wilgoć z dala od skóry (maści, kremy, żele), odpowiednie środki myjące (emolienty, mydła w płynie, pianki do oczyszczania skóry), właściwa odzież (naturalne, przewiewne tkaniny), stosowanie zabezpieczających produktów chłonnych (wkłady, majtki chłonne, pieluchomajtki) oraz regularne mycie ciała. Celem prawidłowej pielęgnacji miejsc intymnych jest zapobieganie odleżynom, odparzeniom i innym problemom skórnym oraz zwiększenie komfortu pacjenta.

Inkontynencja (zarówno nietrzymanie moczu, jak i nietrzymanie stolca) prowadzi do ciągłego kontaktu skóry w miejscach intymnych z wilgocią i substancjami drażniącymi, co zwiększa ryzyko podrażnień oraz infekcji. U pacjentów leżących dodatkowym wyzwaniem jest ograniczona możliwość samodzielnej higieny oraz stały nacisk na skórę, który może prowadzić do odleżyn. Brak ruchu i ograniczona wentylacja skóry sprzyjają powstawaniu wilgotnego środowiska, które jest idealne dla rozwoju bakterii i grzybów.

Problemy związane z inkontynencją i długotrwałym leżeniem są dużym wyzwaniem dla skóry chorego. Powikłania niewłaściwej pielęgnacji miejsc intymnych mogą poważnie wpłynąć na jego zdrowie. Do najczęściej pojawiających się trudności związanych ze stanem skóry w takich sytuacjach należą: odleżyny, odparzenia, infekcje skórne, dermatozy, maceracja, suchość skóry, egzema.

• Odleżyny (odleżynowe rany) – oznaczają uszkodzenia skóry i tkanek podskórnych spowodowane długotrwałym, miejscowym naciskiem, tarciem i wilgocią (od potu, moczu), a także niedożywieniem. Często występują u osób leżących przez długi czas. Mogą rozwijać się szybko i są trudne do leczenia. Zapobieganie odleżynom obejmuje regularne zmiany pozycji ciała, używanie materacy przeciwodleżynowych czy utrzymanie skóry z dala od wilgoci.
• Odparzenia i podrażnienia skóry – mogą wystąpić w wyniku stałego kontaktu skóry z wilgocią, szczególnie z moczem lub kałem, czy w wyniku niewłaściwej higieny, na przykład używania drażniących środków myjących. W przypadku inkontynencji najważniejszym środkiem prewencyjnym jest regularna higiena, stosowanie kremów barierowych i częsta zmiana pieluch, wkładek chłonnych czy pieluchomajtek.
• Infekcje skórne – skóra narażona na wilgoć i podrażnienia jest często uszkodzona, zmacerowana i ma osłabioną odporność; w wyniku tych czynników jest też bardziej podatna na infekcje bakteryjne, grzybicze i wirusowe. Niezbędne jest utrzymanie jej w czystości i suchym stanie, a także stosowanie w pielęgnacji krocza razie potrzeby środków przeciwbakteryjnych lub przeciwgrzybicznych.
• Dermatozy związane z inkontynencją – należą do niech specyficzne zapalenia skóry spowodowane kontaktem z moczem lub kałem. Objawy to najczęściej zaczerwienienie, ból, obrzęk, pieczenie lub pojawienie się pęcherzy w miejscach intymnych. Niezbędne jest regularne mycie i osuszanie skóry, stosowanie specjalistycznych kosmetyków utrzymujących wilgoć z dala od ciała oraz regularna zmiana używanych materiałów chłonnych (pieluchomajtki, wkłady chłonne, wkładki).
• Maceracja skóry – występuje, gdy skóra jest narażona na wilgoć przez dłuższy czas, co prowadzi do jej osłabienia i zwiększonej podatności na uszkodzenia. Czynnikiem ryzyka jest długotrwały kontakt skóry z moczem, potem, stolcem. Maceracji można zapobiegać, utrzymując suche środowisko na skórze, stosując przewiewne materiały (oddychająca bielizna, ubrania, pościel) oraz prawidłową higienę i pielęgnację krocza.
• Suchość skóry i pęknięcia – długotrwała pozycja leżąca, niskie nawodnienie organizmu i brak odpowiedniej pielęgnacji miejsc intymnych prowadzą do suchości skóry, co znacznie zwiększa ryzyko pęknięć, podrażnień i zakażeń.
• Egzema i wyprysk kontaktowy – długotrwały kontakt skóry z wilgocią, substancjami drażniącymi, a także używanie nieodpowiednich materiałów czy kosmetyków mogą prowadzić do rozwoju egzemy i wyprysku kontaktowego.

Zapobieganie odparzeniom, odleżynom i innym problemom skórnym wymaga prawidłowej i starannej pielęgnacji skóry u chorych z nietrzymaniem moczu i kału.

• Regularne oczyszczanie skóry – to przede wszystkim regularne mycie okolic intymnych w przypadku nietrzymania moczu lub kału po każdym epizodzie inkontynencji. Należy do tego celu używać łagodnych środków (płyny, żele, chusteczki nawilżane), które nie podrażniają skóry.
• Dokładne osuszanie skóry – w przypadku pielęgnacji miejsc intymnych należy zawsze starannie osuszać wszelkie fałdy skórne, w których wilgoć może spowodować macerację skóry lub infekcję.
• Zmiana materiałów chłonnych – pieluchy, pieluchomajtki, wkłady chłonne i inne materiały higieny osobistej powinny być regularnie zmieniane, aby nie dochodziło do zawilgocenia i podrażnienia skóry w kroczu. Na łóżku u chorych leżących należy stosować podkłady higieniczne (jednorazowe lub wielokrotnego użytku).
• Stosowanie kosmetyków ochronnych– należą do nich kremy barierowe, maści ochronne (przykładowo te zawierające tlenek cynku) czy emolienty do mycia ciała. Tworzą one warstwę ochronną, która zapobiega podrażnieniom.
• Zapobieganie odleżynom – utrzymanie prawidłowego krążenia wymaga regularnej zmiany pozycji leżącego pacjenta co 2-3 godziny (zmniejsza się tym samym nacisk na wrażliwe obszary skóry i zapobiega powstawaniu odleżyn). Można używać specjalnych materacy przeciwodleżynowych, które pomagają równomiernie rozkładać nacisk i także redukują ryzyko odleżyn.

Dbałość o skórę u chorych z nietrzymaniem moczu i będących w pozycji leżącej wymaga systematyczności i uwagi, ale jest kluczowa dla zapobiegania poważnym powikłaniom i poprawy jakości życia pacjenta. Należy pamiętać o odpowiednim nawodnieniu organizmu, co pomaga nie tylko w kontekście kondycji skóry, ale także w kontrolowaniu objawów nietrzymania moczu. Z kolei dieta bogata w błonnik zapobiega zaparciom, które mogą nasilać objawy nietrzymania stolca.