Odczyn popromienny skóry
i opatrunek na oparzenia po radioterapii

Popromienne zapalenie skóry to skutek uboczny radioterapii powszechnie stosowanej w leczeniu nowotworów. Poradiacyjne uszkodzenia przypominają objawy oparzenia skóry, dlatego z powodzeniem często stosuje się
w takich przypadkach opatrunki hydrożelowe, jak HydroTac Transparent, które wspomagają gojenie ran oraz uśmierzają ból, pieczenie, świąd i inne nieprzyjemne doznania charakterystyczne dla odczynu popromiennego.

Radioterapia to ciągle najpopularniejszy sposób walki z nowotworami złośliwymi. Odpowiednio dobrane promieniowanie niszczy komórki nowotworowe, ale – w tradycyjnej metodzie napromieniania (naświetlania) – może niestety powodować oparzenia – tzw. popromienne zapalenie skóry. Jak to się objawia i w jaki sposób radzić sobie
z takim oparzeniem popromiennym?

Zaczerwienienie, suchość, swędzenie, przebarwienia, łuszczenie naskórka, wysięk... Tak to się zaczyna. Potem mogą pojawić się zmiany atroficzne, a na końcu nawet miejscowa martwica skóry. Oparzenia po radioterapii długo i trudno się goją. W najgorszych przypadkach skóra nie wraca do dawnej formy – traci elastyczność, na zawsze pozostają na niej przebarwienia, zgrubienia i blizny. Naświetlania uszkadzają tkankę łączną, naczynia, a także gruczoły łojowe i potowe oraz mieszki włosowe – stąd tak dotkliwe przesuszenie skóry po zabiegach, dokuczliwy świąd oraz jej złuszczanie, a także wypadanie włosów.

Zależnie od czasu pojawienia się danej reakcji skórnej na promieniowanie, rozróżnia się wczesny i późny odczyn popromienny. Z pierwszym mamy do czynienia stosunkowo niedługo po rozpoczęciu naświetlań i obejmuje on zwykle tylko naskórek. Główne symptomy to rumień i suchość, w kolejnych etapach złuszczanie naskórka i wysięk. Rany nie goją się, bo pacjent przyjmuje zazwyczaj kolejne dawki promieniowania. Drugi stanowi niejako powikłanie pierwszego. Obejmuje on skórę właściwą i może objawić się nawet kilka miesięcy po zakończeniu radioterapii: przebarwieniami, sztywnieniem, stwardnieniem, bliznowaceniem, tzw. pajączkami pod skórą, niekiedy także zanikiem gruczołów łojowych
i potowych oraz mieszków włosowych. Może dojść do martwicy skóry.

Intensywność poradiacyjnych uszkodzeń skóry zależy od wielu czynników: dawki promieniowania (pojedynczej i łącznej), miejsca, które jest naświetlane (najbardziej wrażliwe są: twarz, piersi, krocze, pachy, fałdy skórne, fragmenty skóry pokryte wcześniejszymi bliznami), od ogólnej kondycji skóry i ciała (odżywienie, nawodnienie), wieku pacjenta (im starsza skóra, tym bardziej narażona na powikłania), przewlekłych chorób współistniejących (m.in. cukrzyca, niewydolność nerek),
a także innych przyjmowanych terapii (zwykle w tej sytuacji to chemioterapia). Nie pomaga również nadużywanie alkoholu czy palenie papierosów.

Oparzenia popromienne (nasilenie odczynu popromiennego) definiuje się w stopniach I do V:

• I stopień – słaby rumień, skóra jest sucha i zaczyna się łuszczyć.
• II stopień – zaczerwienienie, w fałdach i zgięciach skóra łuszczy się „na mokro”, jest obrzęk.
• III stopień – wilgotne złuszczanie na całym obszarze, ból, skóra krwawi nawet przy lekkich otarciach.
• IV stopień – martwica skóry lub owrzodzenie na całej grubości skóry, samoistne krwawienia.
• V stopień – zgon na skutek popromiennego zapalenia skóry.

W trakcie i po radioterapii skórze należy poświęcić dużo uwagi, pamiętając, że jest ona sucha, nieelastyczna, wrażliwa na podrażnienia, bardziej niż kiedykolwiek narażona na urazy i zakażenia. Absolutną podstawą w pielęgnacji skóry po radioterapii jest zachowanie odpowiedniej higieny. Myjąc się i wycierając, trzeba być bardzo delikatnym. Nie używa się gąbek ani szorstkich ręczników – tylko prysznic, letnia woda i środki myjące o neutralnym pH. Unika się w tym czasie obcisłych ubrań, które mogłyby obcierać uszkodzoną poradiacyjnie skórę i nasilać odczyn popromienny. Nie wolno jej wystawiać na słońce czy działanie agresywnych kosmetyków, jak choćby dezodoranty. Regularnie trzeba natomiast skórę nawilżać i odżywiać, smarując np. preparatami z alantoiną, które jednocześnie nieco złagodzą dokuczliwe objawy
i wesprą skórę w regeneracji. Wprzypadku ryzyka rozwoju infekcji można zastosować środki zawierające chlorheksydynę. Oprócz tego warto wykorzystać w leczeniu oparzeń po radioterapii (w różnych stopniach nasilenia odczynu) specjalistyczne opatrunki na oparzenia, które chłodzą, nawilżają skórę, wchłaniają wysięk, zabezpieczają przed bakteriami, ułatwią gojenie... Jedną z bardzo pomocnych w tym przypadku propozycji jest HydroTac Transparent.

HydroTac Transparent jest opatrunkiem hydroaktywnym, o przyjemnej, żelowej strukturze przypominającej przezroczystą galaretkę. Zaaplikowany na wysuszoną, pozbawioną filmu tłuszczowego skórę z odczynem popromiennym oddaje jej wilgoć, absorbując jednocześnie ewentualny wysięk, jeśli skóra łuszczy się „na mokro”. Pozostając w miejscu oparzenia po radioterapii (nawet przez 7 dni) kojąco chłodzi, niweluje uczucie pieczenia, łagodzi ból i sprzyja gojeniu rany. W przypadku głębszych ran hydrożel wypełnia je, wspomagając procesy ziarninowania i naskórkowania. Właściwości opatrunku zapewniają pacjentowi duży komfort noszenia go. HydroTac Transparent jest – jak sama nazwa wskazuje – przezroczysty, dzięki czemu na bieżąco można obserwować, co dzieje się ze skórą. Nie przepuszcza bakterii, ale skórze pozwala oddychać. Jego zmiana jest bezbolesna, bo nie przywiera on do ran.

Poza opatrunkiem hydrożelowym w leczeniu popromiennego zapalenia skóry (w różnych stopniach odczynu i na różnych etapach gojenia ran) pomocne są również opatrunki hydrokoloidowe.