USG jamy brzusznej – co daje takie badanie?

USG jamy brzusznej to szybkie i bezbolesne badanie, które umożliwia zobrazowanie wnętrza naszego brzucha. Można dokładnie obejrzeć wątrobę, nerki, pęcherzyk żółciowy czy pęcherz moczowy. W trakcie badania wykorzystuje się fale dźwiękowe, które odbijając się od narządów, tworzą ich obraz na ekranie ultrasonografu. USG brzucha jest powszechnie wykorzystywane do diagnozowania wielu schorzeń.

Nie ma tu żadnych igieł ani promieniowania, tylko delikatne przesuwanie głowicy po skórze pokrytej żelem ułatwiającym przewodzenie dźwięków. To nieinwazyjne badanie jamy brzusznej jest szeroko stosowane w diagnostyce medycznej ze względu na dokładność wyników i bezpieczeństwo pacjenta.

Podczas ultrasonografii brzucha pacjent leży na plecach. W zależności od badanych narządów, może być poproszony o zmianę pozycji (na przykład o położenie się na boku). Na skórę pacjenta nakłada się specjalny żel, który eliminuje powietrze między głowicą ultrasonograficzną a skórą, umożliwiając lepsze przewodzenie fal dźwiękowych. Lekarz lub technik przesuwa głowicę po powierzchni brzucha, wysyłając fale dźwiękowe o wysokiej częstotliwości, które odbijają się od tkanek i narządów wewnętrznych. Fale dźwiękowe są następnie przekształcane na obrazy wyświetlane na monitorze. Lekarz analizując obrazy, zwraca uwagę na wielkość, kształt, strukturę i ewentualne nieprawidłowości narządów takich jak wątroba, trzustka, nerki, pęcherzyk żółciowy, śledziona, a także duże naczynia krwionośne oraz inne struktury w jamie brzusznej. Badanie zazwyczaj trwa od 15 do 30 minut, ale czas ten może się wydłużyć w zależności od zakresu badania. Po jego zakończeniu pacjent może natychmiast wrócić do normalnych czynności. Wyniki są zwykle dostępne natychmiast.

USG brzucha obejmuje:

• diagnostykę bólu brzucha,
• wykrywanie kamieni w pęcherzyku żółciowym lub nerkach; sprawdzane są również drogi żółciowe pod kątem ich ewentualnego poszerzenia,
• ocenę stanu wątroby, trzustki, śledziony i nerek; kontrolowana jest wielkość, kształt, struktura oraz obecność zmian patologicznych takich jak guzy, cysty, torbiele, kamienie czy inne nieprawidłowości (przykładowo marskość wątroby),
• monitorowanie stanu płodu u ciężarnych,
• wykrywanie guzów i cyst,
• analizę przepływu krwi w naczyniach krwionośnych (na przykład aorta brzuszna jest sprawdzana pod kątem tętniaków lub innych patologii naczyniowych),
• ocenę pęcherza moczowego; badana jest jego wielkość, ściana pęcherza, obecność kamieni czy guzów.

W razie potrzeby oceniana jest też macica i jajniki u kobiet oraz prostata u mężczyzn pod kątem ewentualnych zmian patologicznych.

Czytaj także: problemy z prostatą a nietrzymanie moczu.

USG jamy brzusznej wymaga, aby pacjent być na czczo przez co najmniej 6-8 godzin przed badaniem. Oznacza to, że nie powinien przez ten czas spożywać żadnych posiłków ani napojów (w tym wody, kawy, herbaty). Brak jedzenia i picia pomaga zredukować ilość gazów w jelitach, które mogą zakłócać jakość obrazów ultrasonograficznych. O czym jeszcze należy pamiętać?

• W zależności od zakresu badania, zwłaszcza jeśli obejmuje ono ocenę narządów miednicy (na przykład pęcherza moczowego, narządów rodnych u kobiet), pacjent może być poproszony o wypicie dużej ilości wody (1-1,5 litra) na godzinę przed badaniem i unikanie oddawania moczu, aby pęcherz był wypełniony.
• Pacjent powinien kontynuować przyjmowanie regularnych leków zgodnie z zaleceniami lekarza. W przypadku leków wymagających przyjmowania z jedzeniem, należy skonsultować się z lekarzem w sprawie możliwości zmiany harmonogramu dawkowania.
• Na dzień lub dwa przed badaniem zaleca się unikanie pokarmów, które mogą powodować wzdęcia i gazy, takich jak: fasola, kapusta, kalafior, brokuły, cebula, napoje gazowane, produkty mleczne (jeśli pacjent ma nietolerancję laktozy).
• Pacjent powinien przynieść ze sobą wcześniejsze wyniki badań obrazowych (jeśli są dostępne), skierowanie na badanie USG oraz wszelkie inne dokumenty medyczne związane z aktualnym problemem zdrowotnym.

W dniu badania warto mieć na sobie wygodną odzież, którą można łatwo zdjąć lub podnieść, aby odsłonić brzuch.

Ze względu na szeroki zakres badania, jakim jest USG jamy brzusznej, lista potencjalnych chorób, które mogą zostać uwidocznione w obrazie USG jest bardzo długa. Do najczęściej diagnozowanych należą:

• choroby wątroby – marskość, stłuszczenie wątroby, guzy łagodne (naczyniaki) lub złośliwe (rak wątrobowokomórkowy), stany zapalne wątroby,
• choroby pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych – kamica żółciowa, zapalenie pęcherzyka żółciowego czy poszerzenie dróg żółciowych,
• choroby trzustki – zapalenie trzustki (ostre i przewlekłe), guzy (zarówno łagodne jak i złośliwe), torbiele,
• choroby nerek – kamica, torbiele nerkowe, guzy łagodne i złośliwe, wodonercze,
• choroby śledziony – splenomegalia (powiększenie śledziony, które może wskazywać na infekcje, choroby krwi lub nowotwory) oraz guzy i torbiele śledziony,
• choroby pęcherza moczowego – kamica pęcherza moczowego, guzy, stany zapalne; USG pęcherza pomaga w diagnostyce nietrzymania moczu, oceniając objętość resztkową moczu (wskazującą na niepełne opróżnianie pęcherza, będące jedną z przyczyn nietrzymania moczu) oraz ewentualne zmiany anatomiczne w budowie pęcherza,
• choroby aorty brzusznej – tętniaki aorty brzusznej,
• choroby narządów miednicy u kobiet – guzy i torbiele jajników, mięśniaki macicy, zapalenie narządów miednicy,
• choroby narządów miednicy u mężczyzn – przerost gruczołu krokowego (prostaty), guzy prostaty.

Ponadto podczas USG jamy brzusznej można zdiagnozować inne stany i zmiany patologiczne, na przykład obecność płynu w jamie brzusznej wskazujący na choroby wątroby, niewydolność serca lub nowotwory czy choroby jelit, wykrywając przykładowo pogrubienie ściany jelita (obecne w chorobie Crohna).