Kamica nerkowa – przyczyny, objawy, leczenie

Kamica nerkowa, znana również jako nefrolitaza, jest schorzeniem charakteryzującym się obecnością twardych osadów mineralnych (kamieni) w nerkach lub drogach moczowych. Kamienie nerkowe mogą mieć zróżnicowany skład, co wpływa na ich typ i kształt. Najczęściej występujące kamienie w nerkach to kamienie wapniowo-oksalatowe, kamienie wapniowo-fosforanowe, kamienie kwasu moczowego i kamienie cystynowe. Objawy
i przyczyny kamicy nerkowej bywają zróżnicowane, podobnie jak sposób jej leczenia.

Objawy kamicy nerkowej zależą od wielkości, lokalizacji i ruchomości kamienia (bądź kamieni), a także od obecności infekcji lub innych powikłań. Do najczęściej występujących symptomów kamicy należą:

• nagły, ostry ból w okolicy lędźwiowej – to najczęstszy i bardzo charakterystyczny objaw kamicy nerkowej; ból (nazywany kolką nerkową) może być bardzo intensywny, zazwyczaj występuje po jednej stronie lędźwi i może promieniować wzdłuż moczowodu aż do podbrzusza i narządów płciowych;
• ból w dolnej części brzucha – kamienie w drogach moczowych mogą powodować ból promieniujący do dolnej części brzucha i miednicy, szczególnie jeśli znajdują się w dolnym odcinku moczowodu (kamica moczowodowa);
• częste i trudne oddawanie moczu – kamień blokujący moczowód może powodować problemy z oddawaniem moczu, takie jak uczucie ciągłego parcia i trudności w wypływie;
• krwiomocz – obecność krwi w moczu, zwana krwiomoczem, jest częstym objawem kamicy nerkowej; może to być zauważalne jako różowe, czerwone lub brązowe zabarwienie moczu;
• nudności i wymioty – ból związany z kamieniem nerkowym może powodować tego rodzaju symptomy.

Nie u wszystkich osób z kamieniami nerkowymi występują objawy schorzenia. Czasami kamienie w nerkach nie dają o sobie znać i mogą być przypadkowo wykryte podczas rutynowych badań obrazowych lub badań laboratoryjnych. Niektóre kamienie nerkowe mogą powodować jedynie niewyraźne lub zmienne objawy, co utrudnia zwykle diagnozę.

W niektórych przypadkach, zwłaszcza u kobiet, wraz z kamicą nerkową może współistnieć na przykład nietrzymanie moczu (inkontynencja). Ciąża i poród mogą wpływać zarówno na mięśnie dna miednicy (co przyczynia się do inkontynencji moczowej), jak i na układ moczowy (co może predysponować do kamicy nerkowej). Obydwa problemy wymagają jednak oddzielnego podejścia i różnych schematów leczenia.

Przyczyną kamicy nerkowej jest najczęściej niedostateczne nawodnienie, nadmierna ilość soli i minerałów w diecie oraz współistnienie innych chorób, przykładowo cukrzycy lub chorób układu moczowego. Ponadto osoby, u których w rodzinie występowała kamica nerkowa, muszą się liczyć z większym ryzykiem zachorowania.

• Niedostateczne nawodnienie – brak odpowiedniej ilości płynów w organizmie (to jest poniżej 1200 ml dziennie) może skutkować koncentracją składników mineralnych w moczu, co zwiększa ryzyko powstawania kamieni nerkowych.
• Zbyt duża ilość soli i minerałów w diecie – dieta bogata w sód, wapń, oksalaty, fosforany może sprzyjać tworzeniu się kamieni w nerkach. Do powstawania kamieni nerkowych może przyczynić się też nadmierne spożycie soli lub mocno zmineralizowanej wody.
• Nadmierna konsumpcja białka – nadmierne spożycie białka zwierzęcego, zwłaszcza czerwonego mięsa, może zwiększać ryzyko rozwoju kamicy nerkowej.
• Nadmierna konsumpcja oksalatów – oksalaty to związki organiczne, które mogą sprzyjać tworzeniu się niektórych typów kamieni. Pokarmy bogate w oksalaty to między innymi szpinak, rabarbar, buraki, czekolada i orzechy.
• Cukrzyca – osoby chorujące na cukrzycę narażone są na ryzyko rozwoju kamicy nerkowej, zwłaszcza jeśli cukrzyca nie jest dobrze kontrolowana.
• Nadciśnienie – wysokie ciśnienie tętnicze krwi może wpływać na funkcjonowanie nerek i zwiększać tym samym ryzyko tworzenia się w nich złogów (kamieni).
• Zaburzenia metaboliczne – niektóre rzadkie zaburzenia metaboliczne, takie jak hiperkalcemia, hiperurykemia czy cystynuria, mogą predysponować do kamicy nerkowej.
• Choroby układu moczowego – choroby, takie jak infekcje moczowe lub nieprawidłowości anatomiczne układu moczowego, mogą sprzyjać tworzeniu się kamieni w nerkach.

Leczenie kamicy nerkowej zależy od wielkości, lokalizacji, typu kamienia, nasilenia objawów oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Może obejmować różne metody – od prostych zmian w diecie i nawadniania po bardziej zaawansowane procedury medyczne.

• Nawadnianie organizmu – jednym z kluczowych elementów leczenia kamicy nerkowej jest utrzymywanie odpowiedniego poziomu nawodnienia organizmu. Wypijanie dużej ilości płynów (szczególnie wody) może pomóc w rozpuszczaniu i eliminacji mniejszych kamieni oraz w zapobieganiu ich odkładania się.
• Monitorowanie kamienia – jeśli kamień jest mały i nie powoduje poważnych objawów, lekarz może zdecydować się na monitorowanie go, aby sprawdzić, czy samodzielnie zostanie wydalony z układu moczowego. W takich przypadkach zalecane jest regularne badanie ultrasonograficzne lub tomografia komputerowa.
• Farmakoterapia – w niektórych przypadkach specjalista może przepisać pacjentowi leki, które pomagają w rozpuszczaniu lub zmniejszeniu rozmiaru kamienia, zwłaszcza jeśli jest on związany z niektórymi składnikami, takimi jak kwas moczowy czy cystyna.
• Litotrypsja – jest to procedura, w której fale uderzeniowe wysyłane przez specjalne urządzenie rozbijają kamień w nerce na mniejsze fragmenty, które następnie są wydalane przez układ moczowy.
• Ureteroskopia – w tej procedurze cewnik (ureteroskop) jest wprowadzany do cewki moczowej i dalej do moczowodu, aby usunąć lub rozbić kamień za pomocą specjalnych narzędzi.
• Przezskórna nefrolitotrypsja (PCNL) – to bardziej inwazyjna procedura, w której przez małe nacięcia na skórze wprowadza się cewnik wprost do nerek, aby usunąć stamtąd lub rozbić większe kamienie.
• Chirurgiczne usunięcie kamienia – gdy inne metody są nieskuteczne lub kamień nerkowy jest zbyt duży, może być konieczne wykonanie tradycyjnej operacji chirurgicznej w celu jego usunięcia.

Wybór odpowiedniej metody leczenia zależy od wielu czynników i powinien być indywidualnie dostosowany do potrzeb i warunków pacjenta. W przypadku bólu związanego z kamieniem nerkowym lekarz może dodatkowo zalecić stosowanie leków przeciwbólowych, takich jak niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) lub leki przeciwbólowe opioidowe. Zawsze ważna jest także profilaktyka kamicy nerkowej, czyli zapobieganie powtórnemu jej wystąpieniu poprzez odpowiednią dietę, nawadnianie i regularne kontrole u lekarza.

Profilaktyka kamicy nerkowej ma na celu zmniejszenie ryzyka powstawania kamieni i zapobieganie ich nawrotom. Obejmuje to zmiany w diecie (prawidłowa podaż wapnia, unikanie nadmiernego spożycia białka zwierzęcego, spożywanie pokarmów bogatych w potas), odpowiednie nawadnianie, kontrolę masy ciała oraz unikanie nadmiernego spożycia soli i niektórych pokarmów bogatych w oksalaty. Należy unikać zbyt dużego spożycia suplementów diety, zwłaszcza takich, które zawierają duże ilości witaminy C lub wapnia, chyba że zaleca to lekarz. Regularne badania mogą pomóc w monitorowaniu stanu zdrowia nerek i uniknięciu powtórnego wystąpienia kamicy nerkowej.