Pielęgnacja rany po oparzeniu III stopnia

Oparzenie III stopnia jest poważnym rodzajem uszkodzenia skóry powodowanym przez ekstremalne źródła ciepła, substancje chemiczne lub promieniowanie. Takie rany charakteryzują się zniszczeniem wszystkich warstw skóry: naskórka, skóry właściwej i tkanki podskórnej. Pielęgnacja rany po oparzeniu wymaga stosowania odpowiednich środków farmakologicznych, prawidłowo dobranych opatrunków (hydrożelowych, alginianowych, tradycyjnych i innych), stosowaniu dodatkowych procedur medycznych (oczyszczanie, przeszczepy) oraz rehabilitacji.

Objawy oparzenia III stopnia obejmują wszystkie warstwy skóry, nerwy, naczynia krwionośne oraz tłuszczową tkankę podskórną. Czasem mogą dotyczyć także mięśni, kości i narządów wewnętrznych. Oto najczęściej występujące symptomy oparzenia III stopnia...

• Uszkodzona skóra – przy oparzeniu III stopnia skóra staje się biała, może być też brunatna. Często występuje martwica tkanek i utrata elastyczności skóry.
• Brak bólu w obszarze oparzenia – oparzenia III stopnia często powodują uszkodzenie zakończeń nerwowych, co może prowadzić do zaburzeń i utraty czucia w obszarze oparzenia oraz zaburzonej reakcji na dotyk. Ogólnie tego rodzaju oparzenie wywołuje u osoby poszkodowanej dużą bolesność. Nie dotyczy ona jednak samej skóry, a głębiej położonych i uszkodzonych tkanek podskórnych.
• Pęcherze lub zniszczony naskórek – nie pojawiają się w każdym przypadku, ale w obszarze oparzenia mogą powstać pęcherze wypełnione płynem lub krwią; ponadto w oparzeniach III stopnia naskórek może zostać całkowicie zniszczony, co powoduje odkrycie tkanki podskórnej.
• Obecność otwartych ran – oparzenia III stopnia zazwyczaj powodują obecność otwartych ran, które mogą być bolesne i wymagają specjalistycznego leczenia. Rany po oparzeniu mogą być głębokie i wymagać przeszczepu skóry lub innych procedur chirurgicznych.
• Obszary suchej, twardej skóry – w miejscu oparzenia skóra może stać się sucha i twarda. Brak elastyczności uniemożliwia zagięcie skóry w normalny sposób.
• Złuszczanie się skóry – w miarę gojenia się rany po oparzeniu III stopnia może wystąpić złuszczanie się skóry wokół obszaru oparzenia, co najczęściej jest oznaką regeneracji i powstawania nowych warstw skóry.

Oparzenia III stopnia wiążą się z długotrwałym leczeniem, trwającym od kilkunastu tygodni do ponad roku. Każdorazowo wymagana jest natychmiastowa (im szybciej tym lepiej) pomoc specjalisty w zakresie dobrania odpowiednich procedur medycznych, środków farmakologicznych i opatrunkowych na ranę. Przy oparzeniach tej kategorii często wymagane jest usunięcie martwiczych tkanek i wykonanie przeszczepu skóry.

Tego rodzaju oparzenia należą do poważnych przypadków i mogą stanowić zagrożenia dla zdrowia i życia.
W początkowej fazie leczenia pacjenci często wymagają hospitalizacji. Istnieje również ryzyko trwałych uszkodzeń, zniekształceń, przykurczy i konieczności wykonania przeszczepu lub interwencji chirurgicznych
w celu przywrócenia sprawności – na przykład kończyn.

Proces gojenia ran oparzeniowych jest długi i zależny od stanu skóry, głębokości uszkodzeń, czystości rany
i innych czynników. Pielęgnacja rany po oparzeniu polega na niedopuszczaniu do zakażenia lub aktywnym jego zwalczaniu, uzupełnianiu płynów i osłony oparzonego miejsca. W tym celu stosowane są różnego rodzaju opatrunki na oparzenia – zależnie od indywidualnej sytuacji. Sposób zaopatrzenia rany i rodzaj opatrunku jest szczególnie istotny w początkowej fazie leczenia.

• Opatrunki hydrożelowe – często są pierwszym wyborem przynoszącym ogromną ulgę pacjentom z oparzeniami w różnym stopniu. Te jednorazowe opatrunki nie powinny pozostawać zbyt długo na ranie, zwłaszcza w początkowym etapie leczenia. Tworzą wilgotne środowisko sprzyjające procesom gojenia i regeneracji oraz są skuteczną barierą dla wszelkich drobnoustrojów. Dają kojące uczucie chłodu. Hydrożelowe opatrunki na oparzenia są uniwersalne, dostępne w różnych rozmiarach, często bez krawędzi przylepnych, w związku z czym można je dowolnie przycinać do pożądanego rozmiaru i kształtu (wymagają wtedy dodatkowego mocowania, czyli opatrunku wierzchniego). Niektóre opatrunki hydrożelowe posiadają krawędzie mocujące.
• Opatrunki hydrokoloidowe – rana pooparzeniowa do prawidłowego leczenia wymaga utrzymania wilgotnego środowiska. W tej roli sprawdzają się chłonne opatrunki hydrokoloidowe, które ulegają żelowaniu pod wpływem wchłanianej z rany wydzieliny. Żel przylegając bezpośrednio do uszkodzonej powierzchni skóry i tkanek, utrzymuje w łożysku rany wilgotne środowisko. Powierzchnia opatrunku jest jednocześnie skuteczną barierą dla bakterii, wirusów i pozostałych zanieczyszczeń.

• Opatrunki alginianowe – zawierające włókna alginianów wapnia. Pod wpływem wydzieliny z rany ulegają żelowaniu, wspomagając utrzymanie wilgotnego środowiska. Opatrunek wchłania wydzielinę i ewentualne drobnoustroje, nie dopuszczając do ich rozwoju, dlatego sprawdza się również do zaopatrywania zakażonych ran po oparzeniu, zapewniając im skuteczne oczyszczanie. Nie przywierają do powierzchni rany, co umożliwia w miarę komfortową zmianę opatrunku.

Doboru odpowiedniego opatrunku na oparzenie III stopnia zawsze dokonuje medyk po uwzględnieniu stanu pacjenta, chorób współistniejących, rodzaju stosowanych środków farmakologicznych i procedur medycznych. Najważniejsza jest początkowa faza leczenia i związane z nią ryzyko zakażenia rany (bądź konieczność zwalczenia już istniejącego zakażenia). Co należy wziąć pod uwagę, dobierając odpowiedni opatrunek?

• Ilość wysięku w początkowej fazie leczenia jest największa. Chłonność opatrunku powinna być adekwatna do tej ilości. W miarę leczenia rodzaje opatrunków należy zmieniać na bardziej odpowiednie do aktualnego stanu rany.
• Opatrunek powinien utrzymywać wilgotne środowisko rany i chronić jej krawędzie (zdrową skórę) przed maceracją (pod wpływem wysięku, stosowanych antyseptyków, soli fizjologicznej...).
• Specjalistyczne opatrunki powinny ponadto ograniczać rozwój drobnoustrojów poprzez zamknięcie ich w swojej strukturze oraz mieć działanie przeciwzapalne.
• Opatrunek powinien również zapewnić prawidłowe pH, termoregulację oraz wymianę gazową. Jednocześnie powinien ściśle przylegać do rany, izolując ją od szkodliwych warunków zewnętrznych.

Pacjenci z oparzeniami III stopnia często odczuwają silny ból. Bywa, że rany po oparzeniu wrzątkiem czy olejem nie chcą się goić. Właściwe zarządzanie bólem jest kluczowe i może obejmować stosowanie leków przeciwbólowych (przykładowo opioidów) w zależności od indywidualnych potrzeb pacjenta. Dodatkowo, konieczne jest monitorowanie rany pod kątem objawów zakażenia i w razie potrzeby podjęcie odpowiednich środków (antybiotykoterapia).

Po ustabilizowaniu rany i początkowym etapie jej gojenia pacjent może wymagać fizjoterapii i rehabilitacji. Celem jest przywrócenie prawidłowej funkcji poparzonej okolicy i minimalizacja powikłań, takich jak bliznowce czy na przykład ograniczenia ruchomości stawów. Fizjoterapia może obejmować ćwiczenia, terapię manualną, opatrunki kompresyjne, a także ewentualne przeszczepy skóry w celu przyśpieszenia gojenia. O czym warto pamiętać na ostatnim etapie rekonwalescencji?

• Rehabilitacja powinna rozpocząć się jak najwcześniej – tuż po zakończeniu procesu gojenia i zgodnie z zaleceniami lekarza. Już w początkowych fazach gojenia rany po oparzeniu mogą być stosowane niektóre techniki mobilizacji i terapii ruchem pomagające utrzymać elastyczność i zakres ruchu wokół rany oraz zminimalizować ryzyko przykurczu (przykładowo w obrębie dłoni czy stopy).
• Podczas rehabilitacji rany pooparzeniowejistotna jest kontrola bólu. Może to obejmować stosowanie leków przeciwbólowych, technik oddechowych, relaksacyjnych lub innych metod łagodzenia bólu.
• Fizjoterapia może obejmować ćwiczenia terapeutyczne, mobilizację, masaż, rozciąganie i trening funkcjonalny. Celem fizjoterapii jest przywrócenie siły mięśniowej, poprawa elastyczności, koordynacji i równowagi. Masaże obejmują stałe nawilżanie, natłuszczanie i uelastycznianie nowo odbudowanej skóry. Do momentu zakończenia procesu odbudowy skóra powinna być bezwzględnie chroniona przed działaniem słońca i promieniowania UV. Niezbędne jest więc stosowanie preparatów z wysokim filtrem ochronnym i noszenie odzieży zakrywającej miejsce oparzenia (jeżeli jest to możliwe).
• Terapia zajęciowa może być stosowana w celu poprawy zdolności funkcjonalnych poparzonej części ciała. Terapeuci zajęciowi mogą pomagać pacjentowi w wykonywaniu codziennych czynności, takich jak jedzenie, mycie się czy ubieranie się, aby przywrócić niezależność pacjenta.

W procesie rehabilitacji rany pooparzeniowej ważne jest również zapewnienie wsparcia psychologicznego. Oparzenia mogą mieć duży wpływ na emocje i samoocenę pacjenta, dlatego istotne jest udzielanie mu specjalistycznego skutecznego wsparcia – emocjonalnego i psychologicznego.

Czytaj także: oparzenia u dzieci – co należy wiedzieć oraz rodzaje opatrunków na rany.