Stan zapalny jądra może mieć różne przyczyny i dotykać chłopców oraz mężczyzn w różnym wieku. Jakie są objawy zapalenia jąder, w jaki sposób leczy się tę dolegliwość i jakie mogą być jej powikłania?
Zapalenie jąder, określane również z łaciny jako orchitis, to stan zapalny jednego lub obu jąder, który zwykle poprzedzony jest zapaleniem najądrza. Objawy i przebieg choroby mają zazwyczaj ostry charakter. Jej podłożem są bakterie lub wirusy. Nieleczony stan zapalny jądra może grozić niepłodnością.
Objawy zapalenia jąder mogą obejmować tylko miejscowy obrzęk, zaczerwienienie oraz bolesność albo również symptomy ogólnoustrojowe, jak złe samopoczucie, podwyższona temperatura czy na przykład nudności. Wiele zależy od stadium choroby, jej bezpośredniej przyczyny, a także od ogólnego stanu zdrowia pacjenta.
Jeżeli stan zapalny jąder nie jest poprzedzony zapaleniem najądrza, dość szybko, bo w ciągu kilku dni, daje o sobie znać. Choroba rozwija się zazwyczaj jednostronnie. Pojawia się ból, opuchlizna i tkliwość moszny, skóra jest nienaturalnie czerwona, a jądro objęte stanem zapalnym staje się twarde i powiększone. Takim objawom może towarzyszyć również gorączka i bóle głowy oraz – zależnie od przyczyny zapalenia – symptomy takie, jak przy infekcji dróg moczowych (częste parcie na mocz, pieczenie odczuwane podczas mikcji), problemów z prostatą (ból w kroczu), niektórych chorób przenoszonych drogą płciową (jak kiła) lub innych związanych ze stanem zapalnym.
Jeśli zapalenie jąder poprzedza przewlekły stan zapalny najądrza (przylegającego do jądra), objawy są łagodniejsze i rozłożone w czasie. Nie w ciągu kilku dni, a przez kilka tygodni można odczuwać wtedy lekką bolesność moszny. Symptomy ustępują i nawracają, po czym znowu ustępują, co zmniejsza czujność chorego.
Czynniki ryzyka zachorowania na zapalenie jąder zależą między innymi od wieku pacjenta, jego stanu zdrowia i trybu życia. U chłopców ten stan zapalny może być powikłaniem popularnej niegdyś wśród dzieci wirusa świnki, który atakuje również jądra). Młodzi, aktywni seksualnie mężczyźni borykają się z takimi problemami zazwyczaj na skutek chorób przenoszonych drogą płciową (kiła, rzeżączka), natomiast starsi panowie najczęściej w wyniku przerostu gruczołu krokowego i zabiegów z tym związanych (cewnikowanie i inne) oraz infekcji dróg moczowych (częstej w przypadku inkontynencji).
Na zakażenia wirusowe i bakteryjne, które są bezpośrednią przyczyną stanów zapalnych jąder, narażone są ponadto wszystkie osoby z obniżoną odpornością (w wyniku choroby lub podejmowanych terapii, jak przykładowo przy nowotworach) oraz niektórymi schorzeniami przewlekłymi (jak na przykład cukrzyca), a także z wrodzonymi wadami anatomicznymi w obrębie układu moczowo-płciowego.
Przyczyną opisanych objawów bywa niekiedy skręt jądra (mylony czasami z zapaleniem jądra). To skręcenie naczyń w powrózku nasiennym zaburzające dopływ krwi do jądra, co może prowadzić do martwicy.
W przypadku zaobserwowania objawów zapalenia jąder należy koniecznie udać się do lekarza. Diagnoza stawiana jest na podstawie wywiadu i badania fizykalnego. Często zleca się także analizę moczu (badanie ogólne moczu lub posiew moczu, badanie krwi czy USG.
Leczenie zapalenia jądra (i zwykle także zapalenia najądrza) zależy od etiologii choroby. W przypadku, gdy przyczyną są wirusy, podejmuje się leczenie objawowe łagodzące poszczególne dolegliwości (leki przeciwbólowe, przeciwzapalne, chłodne okłady...). Jeśli u źródła problemu są bakterie, stosuje się oczywiście antybiotykoterapię. W obu przypadkach istotne jest zapewnienie organizmowi dobrego nawodnienia i odpoczynek – włącznie z leżeniem w łóżku. Niewskazany jest wysiłek fizyczny. Trzeba też przez jakiś czas powstrzymać się od stosunków płciowych. Ostre objawy ustępują zazwyczaj w ciągu kilku (maksymalnie dziesięciu) dni. Nieleczone, przewlekłe stany zapalne jąder to ryzyko poważnych powikłań – między innymi niepłodności. Może dochodzić do atrofii jądra. W niektórych przypadkach konieczne okazuje się jego chirurgiczne usunięcie.
Profilaktyka zapalenia jądra obejmuje szczepienie ochronne przeciwko wirusowi świnki, bezpieczne życie seksualne (stosowanie prezerwatyw), kontrolowanie i skuteczne leczenie gruczołu krokowego oraz utrzymywanie wysokiego poziomu higieny – zwłaszcza w przypadku inkontynencji