Diagnostyka nietrzymania moczu

Choć problem nietrzymania moczu dotyczy zarówno kobiet, jak i mężczyzn w różnym wieku, a świadomość dotycząca inkontynencji stale rośnie, to nadal zbyt mało mówi się o diagnostyce tej przypadłości. Wielu pacjentów – wstydząc się swojego problemu – na własną rękę poszukuje informacji o ćwiczeniach mięśni dna miednicy lub po prostu zaopatruje się w artykuły higieniczne (w postaci wkładek czy pieluchomajtek) myśląc, że z objawami nie da się nic zrobić. To duży błąd, który może w dalszej perspektywie pogorszyć jakość życia i pogłębić symptomy. Wykonanie określonych badań przy nietrzymaniu moczu i trafna diagnoza przyczyny w wielu przypadkach pozwalają bowiem na częściowe lub nawet całkowite zniwelowanie powodów, dla których dana osoba gubi mocz oraz na zminimalizowanie objawów! Warto tutaj zaznaczyć, że czynniki sprzyjające inkontynencji są różne u mężczyzn i u kobiet, dlatego dokładna diagnostyka jest tak ważna i potrzebna. Jak powinno wyglądać to w praktyce? Które testy warto wykonać? Czym jest dzienniczek mikcji i kiedy jego prowadzenie może być zlecone przez lekarza? Poznaj najważniejsze informacje o diagnostyce inkontynencji!

Diagnostyka nietrzymania moczu tak naprawdę powinna objąć każdą osobę, która zmaga się z tym problemem – szczególnie jednak warto zwrócić uwagę na kobiety po ciąży oraz na mężczyzn po zabiegach chirurgicznych wykonywanych w obrębie miednicy mniejszej (takich jak wazektomia czy usuwanie guzów prostaty). Dlaczego? Przedstawicielki i przedstawiciele właśnie tych grup często bagatelizują swoje objawy w postaci gubienia moczu, a jeśli jest to sporadyczne – niemalże nie zwracają na to uwagi. Niestety, taka sytuacja w większości przypadków będzie się tylko pogłębiać, a sami zainteresowani zauważą, że ilość gubionego moczu staje się coraz większa. Bez konkretnej diagnozy oraz wsparcia fizjoterapeuty uroginekologicznego może okazać się, że zarówno przyczyna inkontynencji, jak i jej skutki nie zostaną odpowiednio wyleczone.

Oznacza to, że jeśli gubisz mocz, stosujesz na co dzień zaopatrzenie higieniczne dla osób z inkontynencją i myślisz, że to naturalne lub nie da się nic z tym zrobić – to znak, by udać się do lekarza po konkretną diagnozę i plan rozwiązania problemu!

Diagnostyka inkontynencji powinna rozpocząć się od wywiadu u lekarza. U mężczyzn będzie to urolog, u kobiet – ginekolog, a zarówno panie, jak i panowie, mogą także skorzystać z wizyty u fizjoterapeuty zajmującego się kwestią mięśni dna miednicy oraz nietrzymaniem moczu. Podczas takiego wywiadu lekarz będzie chciał pozyskać informacje o różnych kwestiach związanych z procesem mikcji u pacjenta. Może więc zadawać konkretne pytania, takie jak:

• pytania o kwestie wycieku moczu – w jakich okolicznościach następuje, czy jest poprzedzony konkretnymi wydarzeniami, w jakich ilościach wycieka mocz, o jakich porach dniach zdarzają się takie epizody i jaki mają charakter (czy są rzadkie, czy może codzienne);
• pytania o kwestie przyjmowanych leków (niektóre z nich mogą przyczyniać się do problemów z mikcją) oraz o przebyte zabiegi (u kobiet szczególnie zwraca się uwagę na poród, u mężczyzn – na wspomniane wcześniej operacje w obrębie miednicy mniejszej);
• pytania o sam proces oddawania moczu – czy w trakcie mikcji pacjent odczuwa ból, pieczenie lub dyskomfort innego rodzaju, czy może lub nie rozluźnić mięśnie dna miednicy, czy mocz płynie normalnym strumieniem, czy może kropelkami, dodatkowo lekarz może zapytać o ilość materiałów higienicznych, jaką pacjent zużywa na co dzień przy wyciekach moczu;
• pytania o masę ciała i uprawianą aktywność fizyczną, które także wpływają na cały układ moczowy;
• pytania o spożywanie konkretnych płynów w ciągu dnia oraz o ich ilość.

To oczywiście nie wszystkie kwestie, jakie lekarz może poruszyć podczas diagnostyki nietrzymania moczu – zindywidualizowane podejście do pacjenta wykaże, czy niektóre tematy powinny zostać w wywiadzie pogłębione (jak – przykładowo – obrażenia krocza podczas porodu), czy są nieistotne dla procesu rozpoznania przyczyny objawów.

Po dokładnym wywiadzie, jeśli zachodzi taka konieczność, a informacje zebrane podczas rozmowy nie stanowią podstawy do rozpoznania problemu – lekarz może zlecić wykonanie konkretnych badań przy nietrzymaniu moczu – obrazowych i laboratoryjnych. Wśród nich można wyróżnić:

• cystografię lub cystoskopię – oba te badania polegają na dokładnym obrazowaniu pęcherza moczowego i dróg moczowych; pierwsze z nich służy ocenie poprzez wprowadzenie do pęcherza cystoskopu, a drugie ocenie na zdjęciach rentgenowskich wykonywanych po wprowadzeniu do dróg moczowych środka kontrastującego;
• badanie USG miednicy – szczególnie ważne u kobiet po porodzie i u mężczyzn po zabiegach przeprowadzonych w tym obrębie; USG miednicy pozwala na zobrazowanie wszelkiego rodzaju nieprawidłowości anatomicznych: zrostów, guzów, a także reakcji pęcherza na ucisk lub wzrost ciśnienia w jamie brzusznej przy kaszlu czy kichaniu;
• badanie urodynamiczne – przebiegające z cewnikowaniem, pozwalające na ocenę prawidłowej (lub nie) pracy zwieraczy pęcherza oraz ciśnienia w pęcherzu w stanie spoczynku i w momencie jego napełniania się;
• badanie fizykalne przeprowadzane przez fizjoterapeutę, pozwalające ocenić stan i funkcjonalność mięśni dna miednicy (ich nadmierne napięcie lub niezdolność do właściwej pracy mogą powodować problemy z nietrzymaniem moczu).

Lekarz może również skierować pacjenta na badania laboratoryjne moczu, które nierzadko wykazują infekcję w obrębie dróg moczowych – przed dalszą diagnostyką należy ją bezwzględnie wyleczyć.

Obok badań zlecanych przy nietrzymaniu moczu oraz szczegółowego wywiadu lekarskiego, ważnym elementem diagnostyki jest również dzienniczek mikcji. Pacjent wypełnia go samodzielnie – wedle instrukcji lekarza (zazwyczaj cała procedura trwa 3 pełne doby). Osoba prowadząca dzienniczek dla ułatwienia sobie zadania może zaopatrzyć się w pojemnik z miarką. Wśród informacji wpisywanych do dokumentu powinny znaleźć się dane o objętości oddawanego moczu (zarówno dziennie, jak i jednorazowo), o epizodach gubienia moczu, porach jego oddawania, a także o ilości materiałów higienicznych, jakie zużywa się w ciągu doby, by czuć się komfortowo. Dodatkowo trzeba zapisywać objętość oraz porę spożywanych płynów (a także wskazywać na ich rodzaj). Prawidłowo prowadzony dzienniczek mikcji pozwoli na „wyłapanie” odchyleń od normy, a także pomoże lekarzowi w diagnostyce nie tylko nietrzymania moczu, ale również takich dolegliwości, jak pęcherz nadreaktywny czy częstomocz.

Czytaj również: profilaktyka nietrzymania moczu