Kleszcze są pasożytami, które żerują na krwi swoich ofiar, w tym ludzi. Ukąszenie przez kleszcza jest zwykle bezbolesne lub minimalnie bolesne, więc łatwo przeoczyć jego obecność na skórze. Miejsce po ugryzieniu kleszcza może być niewielkie, podobne do zaczerwienionej kropki. Chociaż większość ukąszeń kleszcza nie prowadzi do infekcji, ważne jest, aby być świadomym potencjalnych chorób przenoszonych przez te pajęczaki, takich jak borelioza czy odkleszczowe zapalenie mózgu. Jeśli po ugryzieniu przez kleszcza pojawia się rumień wędrujący, gorączka, bóle mięśni i stawów, bóle głowy lub inne nietypowe objawy, należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem.
Charakterystyka rany po kleszczu
Ugryzienie przez kleszcza prowadzi do wystąpienia różnych objawów. Najbardziej charakterystyczne z nich dotyczą miejsca po ugryzieniu kleszcza. Mogą się jednak również pojawić objawy uogólnione.
- Zaczerwieniony ślad w miejscu ukąszenia – w większości przypadków po ugryzieniu przez kleszcza pojawia się na skórze czerwona plamka o średnicy do kilku centymetrów.
- Rumień po ukąszeniu kleszcza – znany również jako rumień wędrujący lub erythema migrans, jest charakterystycznym objawem zakażenia boreliozą. Pojawia się zazwyczaj w miejscu ugryzienia przez kleszcza, często po 3-30 dniach od zdarzenia. Początkowo może przybrać postać czerwonej plamki lub zmiany skórnej o średnicy większej niż 5 centymetrów. Jeśli infekcja przenoszona przez kleszcza rozwija się, plamka może się powiększać. Zwykle ma okrągły lub owalny kształt, choć czasami może być on również nieregularny. Rozległy rumień po ukąszeniu kleszcza jest jednym z charakterystycznych objawów boreliozy, ale część przypadków choroby rozwija się pomimo jego braku.
- Świąd, ból – ugryzienie kleszcza może powodować ból lub swędzenie rany po kleszczu.
- Podwyższona temperatura ciała – w niektórych przypadkach ugryzienie kleszcza może wywołać wzrost temperatury ciała lub nawet wystąpienie gorączki.
- Objawy grypopodobne – ból mięśni i stawów, ogólne osłabienie, zmęczenie, bóle głowy to również w wielu sytuacjach konsekwencje ugryzienia przez kleszcza.
Nie wszystkie ugryzienia kleszcza prowadzą do wystąpienia objawów, jeśli jednak pojawia się którykolwiek
z niepokojących symptomów lub występuje podejrzenie zakażenia chorobą przenoszoną przez kleszcze, ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem. Szybka reakcja na ukąszenie – badania i antybiotykoterapia – są tym skuteczniejsze, im wcześniej zostają podjęte.
Ukąszenie przez kleszcza – postępowanie
Po ukąszeniu przez kleszcza ważne jest odpowiednie zajęcie się raną po kleszczu w celu zmniejszenia ryzyka infekcji. Przede wszystkim nie należy wpadać w panikę. Nie każdy kleszcz jest nosicielem jednej z dwóch głównych chorób przenoszonych przez kleszcze (boreliozy lub kleszczowego zapalenia mózgu). Ryzyko zakażenia szacuje się na około 10-15%. Jest ono zależne od sezonu czy regionu (w niektórych okolicach odsetek zakażonych kleszczy może być znacznie większy, w innych praktycznie zerowy). Również nie każde ukąszenie kleszcza zakażonego (na przykład boreliozą) oznacza przeniesienie choroby na człowieka. W tej materii dużo zależy od sposobu postępowania z raną po kleszczu.
- Kleszcza należy jak najszybciej usunąć. Prawidłowe pozbycie się go w ciągu pierwszych 24 godzin od ugryzienia znacząco obniża ryzyko infekcji.
- Do usunięcia kleszcza służą specjalne „kleszczołapki” – cienka, skośnie zakończona pęseta lub inne przyrządy przystosowane do wyjęcia go w całości. W przypadku braku pewności, że uda się go usunąć prawidłowo, najlepiej udać się do najbliższej placówki medycznej i poprosić o fachowe usunięcie intruza.
- Nigdy nie należy próbować usunąć kleszcza domowymi sposobami. Nie wolno smarować go masłem, alkoholem czy posypywać solą. Nie można go też wykręcać lub wyszarpywać z miejsca ukąszenia. Przy ściskaniu owada znacznie zwiększa się ryzyko zakażenia ewentualnymi patogenami, a przy próbie wyjęcia kleszcza w nieodpowiedni sposób, jego część może pozostać w ranie, pogarszając jej stan.
- Ranę po ugryzieniu kleszcza należy delikatnie oczyścić przy użyciu łagodnego mydła i letniej wody oraz zdezynfekować dowolnym środkiem antyseptycznym. Następnie na miejsce ukąszenia można nałożyć jałowy opatrunek, szczególnie jeśli występuje krwawienie.
- Obserwacja rany po kleszczu – w każdym przypadku pojawia się niewielkie zaczerwienienie w miejscu ugryzienia, które nie jest powodem do niepokoju. Odczyn zapalny powinien zniknąć w ciągu kilku dni. Jeżeli jednak w ciągu najbliższych dni pojawia się rumień, a zaczerwienienie obejmuje coraz większy obszar, trzeba niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Warto zrobić zdjęcie miejsca po ugryzieniu kleszcza przez kleszcza tuż po fakcie i kilka dni później. Analiza porównawcza może być cenną informacją dla lekarza.
Jak zminimalizować ryzyko ugryzienia przez kleszcza?
Ryzyko ukąszenia przez kleszcze i zachorowania na jedną z chorób odkleszczowych można znacznie ograniczyć, podejmując kilka środków ostrożności podczas przebywania na obszarach, gdzie kleszcze są powszechne.
- Należy unikać wysokich traw, gęstych lasów i innych miejsc, w których mogą być kleszcze.
- Długie rękawy, długie spodnie i wysokie buty znacznie ograniczają dostęp pajęczaków do skóry. Jasna odzież może pomóc w łatwiejszym zauważeniu kleszcza na ubraniu.
- Niezbędne jest też zastosowanie środków odstraszających kleszcze (zawierających DEET lub substancje takie jak pikaridyna, które wykazują duża skuteczność w odstraszaniu kleszczy).
- Po przebywaniu na obszarach, gdzie mogą występować kleszcze, należy dokładnie przejrzeć swoje ciało,
w tym owłosioną skórę, pachwiny, pachy, okolicę za uszami i pod kolanami. Kleszcze często ukrywają się
w ciepłych i wilgotnych miejscach.
Warto pamiętać, że – choć nie wszystkie kleszcze przenoszą boreliozę lub inne choroby – zastosowanie środków ostrożności może bardzo pomóc w zmniejszeniu ryzyka zachorowania.
Zobacz również: jak łagodzić dolegliwości po ukąszeniach przez pszczoły, osy, komary, mrówki, pająki…
Źródła: