Zasady opatrywania rany z ciałem obcym

Szkło, kawałek metalu, plastiku czy inne ciało obce tkwiące w ranie wymaga specjalnego potraktowania przez kogoś, kto udziela pierwszej pomocy osobie poszkodowanej. Jak w takim przypadku wygląda prawidłowe opatrywanie rany i jakich materiałów opatrunkowych należy użyć w tej sytuacji?

Wbrew pozorom, ciało obce w ranie nie jest wcale rzadko spotykaną przyczyną różnego rodzaju urazów. Nie chodzi tu bowiem tylko o przypadki, w których udziela się pierwszej pomocy ofierze napaści – z nożem wbitym w brzuch. To również skutki wypadków samochodowych, wypadków przy pracy, nieszczęśliwych upadków czy tak prozaicznych zdarzeń, jak odkręcanie słoika z ogórkami, który pęka w dłoniach i kawałki szkła wbijają się w nie – czasem bardzo boleśnie i głęboko. Najważniejsze, co należy zapamiętać w kontekście opatrywania rany z ciałem obcym, to zalecenie medyków, aby go NIE WYJMOWAĆ samodzielnie. Muszą to zrobić specjaliści pracujący w warunkach szpitalnych!

Zależnie od okoliczności wystąpienia urazu, należy działać zgodnie z prawidłami udzielania pierwszej pomocy: zabezpieczyć uczestników i miejsce zdarzenia, zapewnić bezpieczeństwo sobie, wezwać pomoc medyczną i/lub inne służby oraz przystąpić do czynności związanych bezpośrednio z osobą poszkodowaną (ocena jej podstawowych funkcji życiowych i ewentualna interwencja, a potem opatrywanie ran.)

Jak już wspomniano, tkwiące w ranie ciało obce należy w niej pozostawić – zwłaszcza, jeśli rzecz dotyczy klatki piersiowej czy brzucha i/lub elementów dużych, głęboko wbitych. Ich nieumiejętne usunięcie mogłoby bowiem skutkować dalszymi uszkodzeniami tkanek oraz – przede wszystkim – potężnym, zagrażającym życiu krwotokiem (wewnętrznym lub zewnętrznym). Często bywa tak, że ciało obce w ranie, będące bezpośrednią przyczyną urazu, działa jednocześnie „zabezpieczająco” – jak korek powstrzymujący krwawienie. Co zatem robić? Jak taką ranę opatrywać?

Należy koniecznie ustabilizować ciało obce w ranie – w taki sposób, aby nie poruszało się w niej, nie wysuwało ani nie wsuwało głębiej i osłonić miejsce zranienia materiałem opatrunkowym. Aby unieruchomić na przykład kawałek szkła, pręta czy innego przedmiotu wystającego z rany, można obłożyć go z dwóch stron dwiema rolkami bandaży i delikatnie przybandażować trzecią opaską (ale uwaga – wystającego z rany fragmentu ciała obcego nie pokrywa się bandażem). Wcześniej – bezpośrednio na ranę – trzeba położyć jałową gazę.

Co może pójść nie tak?Ciało obce z rany może się wysunąć – nie wkłada się go oczywiście tam z powrotem. Rana może zacząć krwawić (lub krwawić mocniej) – nie zdejmuje się w takiej sytuacji opatrunku, tylko dokłada kolejne jego warstwy. Aby tkwiący w ciele element się nie zdestabilizował, warto dodatkowo unieruchomić tę część ciała, w którą wbite jest ciało obce.

Materiały opatrunkowe potrzebne w takiej sytuacji, to:

• sterylna gaza opatrunkowa zabezpieczająca miejsce zranienia przed czynnikami zewnętrznymi (w tym przed drobnoustrojami i zanieczyszczaniami),
• dowolne dwa bandaże w rolkach (pełniące funkcję unieruchamiającą element tkwiący w ciele),
• dzianinowalub samoprzylepna opaska podtrzymująca jałowy opatrunek i stabilizatory ze zrolowanych bandaży, które razem pozwalają stworzyć odpowiedni opatrunek stabilizująco-osłaniający ranę z ciałem obcym.

Dobrze założony opatrunek (wykonany zgodnie z zasadami opatrywania ran z ciałem obcym) powinien dać osobie poszkodowanej trochę czasu na to, by bezpiecznie dotrzeć do miejsca, w którym rana zostanie zbadana oraz profesjonalnie oczyszczona i zaopatrzona. Lekarz powinien ocenić uraz pod kątem uszkodzeń poszczególnych tkanek (nerwy, ścięgna, naczynia krwionośne, narządy wewnętrzne etc.) i ewentualnych skutków tych uszkodzeń, zlecić RTG lub inne badania obrazowe, przepłukać ranę solą fizjologiczną, usunąć z niej wszystkie elementy obce i martwe fragmenty, założyć ewentualnie szwy i pozabiegowy opatrunek.

Warto na koniec podkreślić jeszcze, że nie każde ciało obce w ranie (czy raczej rana z ciałem obcym) wymaga takich zabiegów. W przypadku niewielkich zranień czy na przykład drzazgi w palcu pomoc medyczna nie jest niezbędna – przynajmniej nie natychmiast. Z takimi sytuacjami można poradzić sobie samodzielnie. Trzeba jedynie pamiętać, aby przed i po wyjęciu ciała obcego zdezynfekować ranę i założyć na nią ewentualnie odpowiednio dobrany plaster z opatrunkiem.