Nietrzymanie moczu u osób starszych – przyczyny, objawy, leczenie

Inkontynencja u osób starszych z reguły nie dziwi – nietrzymanie moczu jest bowiem charakterystyczną przypadłością zdarzająca się u seniorów. Wielu pacjentów niestety myśli, że taki stan rzeczy jest nieunikniony i że nic nie da się zrobić z jego objawami. To jednak nie do końca prawda. Obecnie istnieje wiele możliwości leczenia inkontynencji, także u osób starszych. To urofizjoterapia, zmiana codziennych nawyków toaletowych, farmakoterapia oraz różnego rodzaju zabiegi medycyny estetycznej i operacje chirurgiczne. Terapię dobiera się odpowiednio do stanu pacjenta – stopnia nietrzymania moczu, a także przyczyn, które wywołują symptomy. Jakie to przyczyny? Co sprawia, że u wielu seniorów pojawiają się objawy inkontynencji? W jaki sposób przebiega rozpoznanie problemu oraz jego leczenie?

Odpowiedzi na te i inne pytania związane z nietrzymaniem moczu u osób starszych – poniżej. Zapraszamy do lektury!

Przyczyny nietrzymania moczu u osób starszych są dużo bardziej złożone, niż mogłoby się wydawać. Oczywiście głównym czynnikiem wpływającym na osłabienie dna miednicy i mięśni odpowiedzialnych za prawidłowe funkcjonowanie układu moczowego są zmiany w organizmie zachodzące pod wpływem naturalnych procesów starzenia. Mowa tu przede wszystkim o utracie elastyczności tkanek – zarówno skóry, jak i mięśni, powięzi, stawów i więzadeł. To z kolei wpływa na zmniejszenie zdolności mięśni do prawidłowego kurczenia się i rozkurczania, co znacząco utrudnia działanie całego układu moczowego, otoczonego przez osłabione mięśnie dna miednicy.

Dodatkowo na osłabienie dna miednicy wpływają czynniki osobnicze, powiązane z płcią. U mężczyzn w podeszłym wieku zwykle następuje rozrost gruczołu prostaty, co z kolei wpływa na zwiększenie nacisku na pęcherz. U kobiet natomiast okresy ciąży, porody i połogi doprowadzają do stopniowego obniżenia narządów i – analogicznie – również ucisku na struktury układu moczowego. Oczywiście obu tych sytuacji można uniknąć, stosując profilaktykę (wykształcając pozytywne nawyki toaletowe) oraz ćwiczenia wzmacniające dna miednicy, choć okoliczności te nie zachodzą w każdej sytuacji.

Jeszcze jedną przyczyną nietrzymania moczu u osób starszych mogą być stosowane leki – niektóre z nich wpływają na pracę mięśni gładkich, inne – na przewodnictwo nerwowe, a jeszcze inne mają właściwości moczopędne. Niekiedy zmiana leków na ich odpowiedniki bez składników przyczyniających się do rozwoju inkontynencji okazuje się być najlepszym rozwiązaniem.

Nietrzymanie moczu u osób starszych często przyjmuje postać wysiłkowego nietrzymania moczu. Oznacza to, że popuszczanie następuje podczas wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej oraz obciążenia mięśni dna miednicy. Są to takie sytuacje, jak dźwiganie, skakanie czy bieganie (a w zaawansowanej inkontynencji nawet wstawanie z pozycji leżącej czy chodzenie), a także kaszel, kichanie i śmiech. Warto także zaznaczyć, że u seniorów z przerostem prostaty objawy początkowo pojawiają sięw nocy (chodzi tu o częste, nocne wstawanie do toalety), co jest charakterystyczne dla tej przypadłości.

Rozpoznawanie nietrzymania moczu następuje na podstawie wywiadu lekarskiego (uwzględniającego prowadzenie dzienniczka mikcji), określającego okoliczności popuszczania. W razie potrzeby wykonuje się także inne badania diagnostyczne – w tym badania krwi i moczu oraz badania obrazowe (USG miednicy mniejszej i inne). Wszystko po to, by dokładnie określić przyczyny problemu oraz dobrać odpowiednią terapię.

Jak wygląda w praktyce terapia nietrzymania moczu u starszej osoby? Leczenie zazwyczaj jest wielotorowe i dopasowane do konkretnego przypadku – zarówno pod względem przyczyn, jak i objawów obserwowanych u pacjenta. Na pełną terapię składają się:

• urofizjoterapia, czyli praca nad wzmocnieniem zbyt słabych (lub rozluźnieniem zbyt napiętych) mięśni dna miednicy; jeśli senior zmaga się z wysiłkowym nietrzymaniem moczu, wynikającym jedynie ze złych nawyków, wówczas trening i regularne kontrole u urofizjoterapeuty oraz zmiana negatywnych nawyków mogą przynieść znaczącą poprawę lub całkowicie znieść objawy nietrzymania moczu u seniora;
• farmakoterapia lub poszukiwanie alternatyw dla leków, które wzmagają objawy inkontynencji (są to zazwyczaj leki działające rozkurczowo na mięśnie gładkie, a z takich właśnie mięśni zbudowane są struktury w obrębie dna miednicy);
• leczenie operacyjne – u mężczyzn najczęściej wiąże się z częściową lub całkowitą resekcją prostaty (jeśli jej naturalny rozrost lub powiększanie się z powodu guza są przyczynami inkontynencji), natomiast u kobiet są to zabiegi przywracające prawidłowe napięcie w obrębie dna miednicy, korygujące obniżanie się narządów uciskających na pęcherz oraz wcześniejsze zmiany anatomiczne (przykładowo źle zagojone obrażenia porodowe).

Niezwykle ważnym aspektem w kontekście leczenia nietrzymania moczu u dorosłych jest również zapewnienie pacjentowi poczucia sprawczości, autonomii oraz komfortu psychicznego. Mogą w tym pomóc zarówno psychoterapia – wzmacniająca pewność siebie danej osoby i zmieniająca jej sposób myślenia o „wstydliwych” dolegliwościach, jak i idealnie dopasowane pieluchomajki, które są niewidoczne pod ubraniem, a jednocześnie zapewniają maksymalną ochronę – bez przeciekania i nieprzyjemnego zapachu.