Z jednej strony opatrunek,
z drugiej... dieta na gojenie ran

I to dosłownie! Opatrzenie rany wspiera proces gojenia z zewnątrz, a właściwie dobrana dieta ranie pomaga od środka, dostarczając organizmowi składników niezbędnych do regeneracji uszkodzonych tkanek. Co zatem jeść, a czego unikać? Co przyspiesza proces zdrowienia, a co może go spowalniać? Co powinno obowiązkowo znaleźć się w diecie na gojenie ran?

Proces gojenia rany jest procesem naturalnym, który przebiega tym sprawniej, im rana jest mniejsza, płytsza oraz im lepsze ma warunki do gojenia, a o te można zadbać zarówno od zewnątrz, jak i od wewnątrz. Najwięcej uwagi pod tym względem wymagają rany przewlekłe. Przy drobnych zadrapaniach czy otarciach opatrunki oraz sposób odżywiania mają o wiele mniejsze znaczenie niż na przykład w przypadku ciężkich oparzeń, odleżyn, owrzodzeń, rozległych ran szarpanych, niektórych ran pooperacyjnych... Dieta jest tym ważniejsza, im rana trudniej się goi, im zraniona osoba jest starsza, gorzej odżywiona czy bardziej schorowana. Gojenie to produkowanie nowych tkanek, a do tego trzeba czystego i wilgotnego środowiska, co zapewniają specjalistyczne opatrunki oraz energii i budulca, za co odpowiada właściwie zbilansowana dieta na gojenie ran.

Zasklepienie rany, oczyszczanie, regeneracja tkanek – każdy z tych etapów gojenia to pewien „wysiłek” dla organizmu, który potrzebuje wtedy wsparcia – przede wszystkim w postaci kalorii i białka, ale nie tylko. Niezbędne są również witaminy i minerały, które należy dostarczać w odpowiednio skomponowanej diecie na gojenie ran, uwzględniającej niekiedy także suplementy.

W diecie osoby z trudno gojącymi się ranami musi być znacznie więcej białka niż w przypadku osoby zdrowej. Standardowo jest to jakieś 0,8 grama dziennie na każdy kilogram masy ciała, natomiast w wysokobiałkowej diecie wspomagającej gojenie 1,5 do 2 (a nawet więcej w przypadku ran przewlekłych). Takie spożycie białka pomaga w odbudowie tkanki. Dobrym jego źródłem są przede wszystkim produkty pochodzenia zwierzęcego – między innymi mięso, ryby, owoce morza, jaja, przetwory mleczne. Wegetarianie powinni skupić się na soi, ciecierzycy, grochu, fasoli. Wartościowe białko musi znaleźć się w zasadzie w każdym posiłku osoby, która boryka się z niegojącymi się ranami.

Poza rolą budulcową, białko pełni też funkcję enzymatyczną, regulując wybrane procesy zachodzące w organizmie. W regulowaniu odnowy tkanki istotną rolę odgrywa arginina, która sprzyja rozszerzaniu się naczyń krwionośnych, dzięki czemu do gojącej się rany dopływa więcej krwi a wraz z nią więcej tlenu i substancji odżywczych, dzięki którym następuje regeneracja. W najlepszej dla organizmu postaci arginina występuje w wołowinie, łososiu, mleku, orzechach, płatkach owsianych, słoneczniku...

Dieta na gojenie rany musi być bogata także w witaminy – głównie witaminę C oraz witaminy A i E. Wszystkie korzystnie wpływają na regenerację tkanek i późniejszą ich kondycję. Witamina C uczestniczy w powstawaniu kolagenu, a ten odpowiada za elastyczność i sprężystość skóry. Ma ona także wpływ na uszczelnianie naczyń krwionośnych i ochronę ran przed infekcjami. Bogatym źródłem witaminy C są głównie surowe warzywa i owoce (papryka, pomidory, brukselka, porzeczki, truskawki i inne). Porcja warzyw i/lub owoców powinna się znaleźć przynajmniej w jednym czy dwóch posiłkach spożywanych w ciągu dnia. Witamina A, pełniąca ważną funkcję w procesie podziału komórek i utrzymująca prawidłowy stan skóry, znajduje się na przykład w tłustych rybach, tranie, jarmużu, dyni, marchwi, podrobach zwierzęcych, a także w brzoskwiniach, śliwkach, morelach. Witamina E natomiast występuje między innymi w warzywach liściastych, roślinach strączkowych, olejach roślinnych, produktach pełnoziarnistych czy orzechach laskowych...

Spośród minerałów w codziennej diecie sprzyjającej gojeniu się ran najważniejsze są cynk i selen – niezbędne w procesie wzrostu komórek. Źródłem tych mikroelementów są pełnoziarniste produkty zbożowe (na przykład ciemne pieczywo), jaja (żółtka), mięso drobiowe, kasza gryczana, owoce morza, orzechy brazylijskie i nerkowce, produkty mleczne.

Dobra dieta na rany to także właściwy poziom nawodnienia organizmu, czyli konieczność dostarczania mu około 2 litrów płynów na dobę – najlepiej w postaci niegazowanej wody mineralnej. Bez wystarczającej podaży płynów narządy i układy człowieka nie funkcjonują prawidłowo, a procesy, które w nim zachodzą (w tym także gojenie ran), nie przebiegają tak, jak powinny. Skórę nawilża się także od środka – im jest ona bardziej sucha, tym trudniej o szybką regenerację.

Tak, jak są składniki diety, które wspomagają gojenie, są również i takie, które zdecydowanie w tym nie pomagają. Lecząc przewlekłe rany, należy w menu unikać tłuszczów zwierzęcych (na przykład smalec) i cukrów prostych (słodycze, słodzone napoje etc.), które przyczyniają się do osłabiania układu krążenia (blaszka miażdżycowa w naczyniach), a ten powinien działać „wydajnie” – aby rana się dobrze goiła, niezbędne jest bowiem dobre ukrwienie (i dotlenienie) tkanek. Węglowodany proste lepiej w tej sytuacji zastąpić złożonymi a tłuszcze odzwierzęce roślinnymi (oliwa z oliwek czy olej rzepakowy z dużą ilością dobroczynnego omega-3).

Zaleca się także, choć nie ma to związku z dietą, odstawienie (przynajmniej na czas leczenia) palenia papierosów. Okazuje się, że wzmagają one procesy zapalne toczące się w organizmie oraz działają niszcząco na kolagen i elastynę, które decydują o właściwościach skóry.

***
Pamiętaj – gojenie ran wymaga wsparcia z zewnątrz i od środka. Warto zawsze to mieć na uwadze, gdy w grę wchodzą rany przewlekłe. Dobór właściwego opatrunku do rany to połowa sukcesu. Za drugą odpowiada dobrze zbilansowana dieta. U osób z trudno gojącymi się ranami (jak odleżyny czy owrzodzenia) konieczne jest skorygowanie niedoborów białkowo-energetycznych, które upośledzają regenerację tkanki i działanie układu immunologicznego, oraz wzbogacenie menu (lub suplementacja) argininy, witamin antyoksydacyjnych (C, A, E) oraz pierwiastków śladowych – cynku i selenu.