MDM, czyli mięśnie dna miednicy, odgrywają istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu moczowego człowieka. Zarówno problemy z trzymaniem moczu u dorosłych kobiet, jak i nietrzymanie moczu u nastolatek czy u dzieci, mają często związek ze stopniem rozwoju, umiejętnością kontrolowania czy kondycją MDM.
Przyczyny nietrzymania moczu u dzieci i nastolatek
Przyczyny nietrzymania moczu u dzieci i nastoletnich dziewczynek mogą być różne. Często popuszczanie moczu u dziecka jest spowodowane przedwczesnym odpieluchowaniem, niedojrzałością pęcherza, mikcją dysfunkcyjną, nawracającymi infekcjami dróg moczowych czy stresem emocjonalnym. Wszystko to jednak ma (pośredni lub bezpośredni) związek z MDM.
Praca mięśni dna miednicy jest zależna od woli człowieka. Można je świadomie napinać i rozluźniać (na tym polegają na przykład ćwiczenia tak zwanych mięśni Kegla znacznie poprawiające komfort funkcjonowania wielu osób z problemem nietrzymania moczu). U dzieci umiejętność kontrolowania mięśni dna miednicy pojawia się dopiero na pewnym etapie rozwoju układu nerwowego – zazwyczaj dzieje się to około 2 roku życia Dlaczego więc u kilkulatek i nastolatek pojawia się czasami problem nietrzymania moczu?
MDM a odpieluchowanie dziecka
Intensywny rozwój fizyczny i emocjonalny dzieci sprawia, że kolejne jego etapy i umiejętności następują po sobie w dość szybkim tempie. Nauka samodzielnego i kontrolowanego korzystania z toalety czy nocnika w znacznym stopniu zwiększa samodzielność malucha. Proces ten trwa nawet kilka miesięcy i wymaga odpowiedniej dojrzałości mięśni dna miednicy. Dlaczego są one tak ważne i dlaczego procesu świadomej mikcji nie należy przyspieszać?
Odpieluchowanie dziecka jest jednym z pierwszych etapów, w którym dojrzałość dna miednicy ma znaczenie. Ważna jest również zwiększająca się wraz z wiekiem pojemność pęcherza, który jest w stanie gromadzić większą ilość moczu. Dopiero w tym momencie można rozpocząć naukę kontroli mikcji u dziecka. Wcześniejsze (przedwczesne) próby – podejmowane przykładowo około 1 roku życia są błędem, który w znacznie późniejszym okresie (nawet w dorosłości) może dawać o sobie znać w postaci między innymi zespołu pęcherza nadreaktywnego czy parć naglących. Zaburzenia te mogą być efektem zbyt szybkiego odpieluchowania i spędzania długiego czasu na nocniku (toalecie) w oczekiwaniu na oddanie moczu. Dziecko chcąc skrócić tę czynność, stara się przeć, używając mięśni brzucha, zamiast rozluźniać wtedy mięśnie dna miednicy. Nawyk ten jest trudny do wykorzenienia i często pozostaje w kolejnych latach.
Dysfunkcja pęcherza moczowego i MDM
Mikcja dysfunkcyjna to termin odnoszący się do różnych zaburzeń związanych z oddawaniem moczu. Polega na nieprawidłowym działaniu mięśni pęcherza moczowego lub mięśni zwieraczy cewki moczowej, co prowadzi do trudności w kontrolowaniu oddawania moczu. Dziecko może doświadczać nietrzymania moczu, czyli mimowolnego wycieku moczu podczas śmiechu, kaszlu, kichania lub wysiłku fizycznego. Może mieć również nadmiernie napięte mięśnie dna miednicy lub mięśnie zwieraczy cewki moczowej, co utrudnia normalne oddawanie moczu. Niekiedy obserwuje się też trudności z rozpoczęciem mikcji (dziecko musi naciskać, napinać mięśnie brzucha albo zmieniać pozycję ciała, aby móc oddać mocz). Popuszczanie moczu u dziecka zdarza się również w nocy (moczenie nocne) lub wielokrotnie w ciągu dnia (częstomocz). Skutkiem tego rodzaju problemów bywa z kolei często nawracające u dzieci zapalenie pęcherza moczowego.
Przyczyn nietrzymania moczu u dziecka z powodu dysfunkcji pęcherza moczowego można również szukać w przedwczesnym odpieluchowaniu i braku umiejętności rozluźniania mięśni dna miednicy, ale powodem może być też przeciąganie w czasie potrzeby skorzystania z toalety, o której dzieci starają się nie myśleć, na przykład podczas zabawy.
MDM przy nadmiernym wysiłku fizycznym
Aktywność sportowa dzieci i nastolatków powinna być na każdym etapie rozwoju dostosowana do ich możliwości. Niektóre rodzaje aktywności lub sposób ich realizacji wpływają negatywnie na mięsnie dna miednicy i w konsekwencji mogą powodować problem nietrzymania moczu u dzieci. Duże obciążenia fizyczne w postaci intensywnych ćwiczeń z wykorzystaniem mięśni brzucha (na przykład klasyczne „brzuszki”) mogą przeciążyć mięśnie dna miednicy. Podobnie działa podnoszenie ciężarów (jak przykładowo ćwiczenia ze sztangą). W przypadku młodzieży powinny być one zawsze bardzo ostrożnie dobierane przez doświadczonych trenerów. Popularną rozrywką, niestety bardzo obciążającą mięśnie dna miednicy (zwłaszcza u dziewczynek i nastolatek) jest zabawa na trampolinie. W ich przypadku negatywną konsekwencją rekreacyjnych skoków na trampolinie może być również naciągnięcie więzadeł miednicy mniejszej i obniżenie narządów w przyszłości.
W ostatnich latach rozrywka ta jest odradzana głównie przez lekarzy ortopedów ze względu na wysokie ryzyko kontuzji. Dołączają do nich również pediatrzy i urolodzy dziecięcy, którzy wskazują na znaczne przeciążenia mięśni dna miednicy. Amerykańska Akademia Pediatrii zaleca stosowanie trampolin wyłącznie do celów profesjonalnych i korzystanie z nich wyłącznie pod nadzorem trenerów akrobatyki i gimnastyki artystycznej.
Leczenie nietrzymania moczu u dzieci
Problem nietrzymania moczu u dzieci i nastolatek wymaga interwencji medycznej i specjalistycznego leczenia wspomaganego fizjoterapią, czyli ćwiczeniami wzmacniającymi mięśnie dna miednicy. Jednym z podstawowych rodzajów leczenia jest terapia behawioralna. Polega ona na uczeniu dziecka odpowiednich nawyków oddawania moczu, takich jak regularne wizyty w toalecie, całkowite opróżnianie pęcherza moczowego, unikanie zatrzymywania moczu i stosowanie technik relaksacyjnych podczas jego oddawania. Terapia behawioralna może również obejmować trening pęcherza, czyli stopniowe wydłużanie czasu między kolejnymi wizytami w toalecie. Niekiedy stosowana jest farmakoterapia i leki zwiotczające mięśnie pęcherza moczowego lub zwiększające napięcie zwieraczy cewki moczowej. Ważna jest też odpowiednia dieta i higiena życia (ograniczenie napojów moczopędnych, prawidłowa podaż płynów). W przypadku dzieci i nastolatek ważne jest wsparcie psychologiczne i praca nad samooceną dziecka. W codziennym funkcjonowaniu należy stosować specjalne wkłady anatomiczne, majtki chłonne czy pieluchomajtki dla najmłodszych dzieci. Specjalistyczne, chłonne artykuły higieniczne dostosowane do intensywności nietrzymania moczu znacznie poprawiają komfort życia, likwidując nieprzyjemny zapach i zapobiegając otarciom czy odparzeniom.
Zobacz też:
Źródła: