Użądlenia przez pszczoły, osy, szerszenie – objawy, pierwsza pomoc, profilaktyka

Osy, pszczoły i szerszenie mogą użądlić, jeśli poczują się zagrożone. U osób uczulonych na ich jad nawet pojedyncze użądlenie może prowadzić do reakcji alergicznej, która jest groźna dla życia. Należy unikać kontaktu z tymi owadami, znać zasady pierwszej pomocy przy użądleniu oraz – przede wszystkim – zachować spokój. Dla osób uczulonych posiadanie przy sobie zastrzyku z adrenaliny i wiedza na temat pierwszej pomocy w razie reakcji alergicznej są niezwykle ważne.

Użądlenie osy, pszczoły lub szerszenia jest reakcją obronną owadów, które używają żądła do obrony swojego gniazda lub samego. Mechanizm żądlenia różni się w zależności od owada.

• Pszczoły – owady zazwyczaj spokojne i nieagresywne; użądlenia są ich ostatnim środkiem obrony. Żądło jest wyposażone w haczyki, które utrzymują się w skórze ofiary po użądleniu przez pszczołę. Skutkuje to zwykle utratą żądła i śmiercią pszczoły. Jad pszczoły jest mniej toksyczny niż jad osy czy szerszenia, ale u osób uczulonych i tak może wywołać reakcje alergiczne.
• Osy – owady bardziej agresywne niż pszczoły; mogą żądlić wielokrotnie. Żądło jest gładkie i nie ma haczyków, co pozwala osie na wielokrotne użądlenia bez utraty żądła (i życia). Jad osy jest silniejszy niż jad pszczoły i może wywołać bardziej nasilone reakcje alergiczne. Podobnie jak w przypadku pszczoły, po użądleniu osa może wydzielić feromony alarmowe, które informują inne osobniki kolonii o zagrożeniu.
• Szerszenie – znacznie większe od pszczół i os; ich żądła również są większe, a użądlenia bardziej bolesne (jad zawiera substancje chemiczne, które mogą wywołać silne reakcje zapalne). Do ciała ofiary dostaje się znacznie więcej jadu – za sprawą tej ilości użądlenie przez szerszenia bywa tak niebezpieczne. Owady te mogą żądlić wielokrotnie.

Reakcja organizmu na użądlenie może być różna w zależności od osoby. U osób uczulonych na jad owadów może wystąpić gwałtowna reakcja alergiczna, która może być groźna dla życia i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Dla większości osób użądlenie jest bolesne i może powodować obrzęk, zaczerwienienie, świąd i pieczenie w miejscu użądlenia.

Pomimo różnic w użądleniach przez pszczoły, osy czy szerszenie, reakcja organizmu na ich jad wywołuje podobne objawy z różnym nasileniem:

• ból i pieczenie w miejscu użądlenia,
• obrzęk i zaczerwienienie skóry,
• świąd i uczucie napięcia wokół rany,
• reakcje zapalne (zaczerwienienie i obrzęk, które mogą rozprzestrzeniać się na sąsiednie obszary ciała),
• przy użądleniach w okolicy gardła może wystąpić obrzęk utrudniający oddychanie lub przełykanie.

Dla większości osób użądlenie nie stanowi poważnego zagrożenia i objawy ograniczają się do miejscowych reakcji zapalnych. Osoby uczulone na jad owadów mogą doświadczyć reakcji alergicznych, które obejmują nasilone objawy w miejscu użądlenia, takie jak silny obrzęk, swędzenie i ból. W skrajnych przypadkach może wystąpić wstrząs anafilaktyczny, który jest stanem nagłego zagrożenia życia, objawiającym się trudnościami
w oddychaniu, spadkiem ciśnienia krwi, utratą przytomności i obrzękiem krtani. Wówczas należy natychmiast wezwać pomoc medyczną i podać zastrzyk adrenaliny (osoby świadome swojego uczulenia na jad owadów zazwyczaj mają go przy sobie).

Użądlenie osy, pszczoły lub szerszenia może powodować różnorodne objawy i reakcje, w zależności od indywidualnej wrażliwości organizmu na jad owada. Co jest najważniejsze w pierwszych chwilach po użądleniu?

• Delikatne usunięcie żądła (jeśli jest widoczne) za pomocą paznokcia lub ostrego przedmiotu.
• Oczyszczenie miejsca użądlenia wodą i mydłem.
• Zastosowanie zimnego kompresu przez jakieś 15-20 minut, aby złagodzić ból i obrzęk.
• Użycie kremów przeciwhistaminowych, leków przeciwbólowych lub innych środków łagodzących dolegliwości, jeśli jest to konieczne.
• Miejsce użądlenia można osłonić specjalistycznym opatrunkiem silikonowym.

W przypadku reakcji alergicznych lub wielokrotnych użądleń, należy natychmiast skonsultować się z lekarzem lub wezwać pomoc medyczną. Pomoc należy wezwać również w każdym przypadku, jeżeli użądlenie nastąpiło w okolicy głowy i szyi, dotyczy małego dziecka, osób starszych lub osłabionych.

W wielu przypadkach użądlenie jest kwestią przypadkowego wejścia na teren owadów (w pobliżu gniazda) i wynikiem ich reakcji obronnej. Dość często zdarza się również po nadepnięciu na pszczołę czy osę lub w wyniku bliskiego sąsiedztwa gniazd pszczół, os czy szerszeni. W wielu wypadkach niebezpiecznym sytuacjom można skutecznie zapobiegać. Czego warto unikać?

• Gwałtowne ruchy – owady mogą użądlić w reakcji na nagłe ruchy lub agresywne zachowanie. Należy tego unikać, podobnie jak drapania się w ich obecności.
• Przebywanie w okolicy gniazd – obserwacja najbliższego otoczenia pozwala zlokalizować okoliczne gniazda owadów. Często gniazda pszczół, os i szerszeni znajdują się w szczelinach, w dziuplach drzew, pod dachami lub na poddaszach. Osy i szerszenie mogą również budować gniazda w ziemi.
• Intensywne zapachy – perfumy, lakiery do włosów czy balsamy o intensywnej woni mogą przyciągać owady. Warto unikać stosowania takich produktów na otwartej przestrzeni, gdzie występują owady.
• Picie słodkich napojów w otwartej przestrzeni – słodkie zapachy przyciągają owady, więc picie słodzonych i aromatyzowanych napojów lub jedzenie słodyczy w plenerze jest ryzykowne. Jeżeli uniknięcie tego jest niemożliwe należy po każdym użyciu butelkę z napojem starannie zamknąć. Owady mogą się znaleźć wewnątrz niej a użądlenie w jamie ustnej, okolicach gardła czy krtani są skrajnie niebezpieczne.
• Noszenie ciemnych lub kolorowych ubrań – owady są mniej skłonne atakować osoby w jasnych ubraniach.
• Chodzenie bez obuwia – dość częstą sytuacją są użądlenia po nadepnięciu na owada, więc należy zawsze chodzić w obuwiu – zwłaszcza po kwitnących łąkach, na których chętnie bytują pszczoły.

Jeśli owad znajduje się w pobliżu, należy zachować spokój i nie próbować go odstraszać gwałtownymi ruchami. Spokojna reakcja może zmniejszyć ryzyko użądlenia. Można również doraźnie stosować repelenty owadów. Warto też mieć na uwadze, że nie można zapobiec wszystkim sytuacjom. Pomimo podjęcia środków ostrożności, zawsze istnieje ryzyko użądlenia przez pszczołę, osę czy szerszenia. Dla osób uczulonych na jad owadów szczególnie ważne jest zachowanie ostrożności i noszenie przy sobie środków awaryjnych, takich jak zastrzyk z adrenaliny.